І зноўку мераць вёрсты незлічона
Традыцыйная духоўная спадчына беларусаў — выдатная крыніца жыццёвай мудрасці, трывалая аснова для выхавання патрыятызму, эмацыянальна-каштоўнасных адносін да культуры свайго народа.
На працягу многіх гадоў калектыў кафедры беларускай культуры і фалькларыстыкі ГДУ імя Ф. Скарыны на чале з доктарам філалагічных навук, прафесарам, загадчыкам кафедры Валянцінай Новак займаецца вывучэннем фальклору Беларусі. А ён на фоне еўрапейскіх культур, несумненна, вылучаецца ўстойлівай захаванасцю архаічных абрадаў і песень. Невыпадкова ЮНЕСКА надае асаблівую ўвагу з’явам традыцыйнай культуры розных рэгіёнаў.
У Гомельскім універсітэце склалася традыцыя рэгіянальналакальнага вывучэння і выдання лепшых узораў вуснай народнай творчасці не толькі нашай Гомельшчыны, але і іншых рэгіёнаў Беларусі. Энцыклапедыяй жыцця, побыту нашых продкаў, жывой крыніцай, якая падпітвае ўяўленні сучаснікаў пра традыцыйны земляробчы каляндар, сямейныя абрады і звычаі, прыкметы і павер’і можна лічыць выдадзеныя кафедрай беларускай культуры і фалькларыстыкі, пачынаючы з 2002 года, 24 кнігі. Сярод іх “Хойнікшчыны спеўная душа. Народная духоўная культура Хойніцкага краю”, “Жыцця палескага бяздонныя глыбіні. Народная духоўная культура Петрыкаўскага раёна”, “На берагах Дняпра і Друці. Народная духоўная культура Рагачоўскага раёна”.
У іх змешчаны ўнікальныя фальклорна-этнаграфічныя і міфалагічныя матэрыялы, запісаныя ў шматлікіх палявых экспедыцыях выкладчыкамі і студэнтамі. Прыкметна, што ў гэтай важкай працы прадстаўлены ўжо Лагойскі і Нясвіжскі раёны Міншчыны, Глыбоцкі — Віцебшчыны.
Сустрэчы з вяскоўцамі і гараджанамі-інфарматарамі — гэта паглыбленне ў лёсы людзей, іх светапогляд, народную жыццёвую філасофію, падпітка аптымізмам. Прывяду толькі адзін прыклад. Вельмі ўразіла студэнтаў гутарка з адной жыхаркай Калінкавіцкага раёна. На пытанне, з якой мэтай яна ўпрыгожвае зелянінай падвор’і, жанчына адказала: “Мы радасці ў жыцці шукалі”.
Надзвычай багатая абраднасць і народная паэзія Лоеўшчыны. Напрыклад, у вёсцы Гарадок, як расказалі сяльчане, у час святкавання Каляд куццю “варылі з розных круп: ілі аўсянка, ілі пшано, ілі грэчка, ілі пярловая крупа”. Гаршчок з кашай абавязкова ставілі на сена, бо “Іісус радзіўся на сене”.
Акрэсленую славесную формулу мела загуканне марозу ў вёсцы Крупейкі: “Мароз, мароз, не хадзі летам, а хадзі зімою. А летам як прыйдзеш, дык будзем біць жалезнай пугаю”.
У вёсцы Вадовічы Калінкавіцкага раёна калядавалі з дзедам-павадыром, апранутым у маску каня, а ў вёсцы Сырод клалі пад ікону на кут саламянага павука, упрыгожанага сухімі кветкамі. Лічылася, што ён засцерагаў, ахоўваў жытло.
Багатыя фальклорныя скарбы! З ахвотаю студэнты ўдзельнічаюць у канферэнцыях, рыхтуюць даклады з творчымі прэзентацыямі, складаюць сцэнарыі фальклорных святаў і абрадаў, выкарыстоўваюць аўтэнтычныя матэрыялы палявых экспедыцый і індывідуальныя запісы фальклорна-этнаграфічных звестак, зробленыя на малой радзіме.
Сёлета студэнты-філолагі разам з кіраўніком кафедры і выкладчыкамі рыхтуюцца пабываць у палявой экспедыцыі на зямлі старажытнай, полацкай. І безумоўна, сабраны матэрыял будзе зноўку энцыклапедыяй народнага жыцця.