А вы забылі?

Многія і сёння не разумеюць, што такое фашызм

14 снежня 1947 года «Гомельская праўда» паведамляла чытачам пра незвычайны судовы працэс у Гомелі ў будынку клуба чыгуначнікаў імя У. І. Леніна.

У тыя дні судзілі 16 ваеннаслужачых германскай арміі, якія абвінавачваліся ў масавым знішчэнні ў час Вялікай Айчыннай вайны мірнага насельніцтва і ваеннапалонных, угоне савецкіх людзей на катаргу, грабяжы маёмасці грамадзян і ўсяго, здабытага працай народа.

Нельга без дрыжыкаў чытаць гэтыя дакументальныя сведчанні акупантаў пра ўласныя злачынствы не толькі на тэрыторыі Беларусі, але і ў Маскоўскай, Калужскай, Калінінскай, Бранскай і Смаленскай абласцях. У той час было і багата сведкаў з мясцовых жыхароў, якія прыводзілі жудасную канкрэтыку страт, загубленых людскіх жыццяў.

Сярод нямецка-фашысцкіх злачынцаў – генерал-лейтэнант, былы камандзір 110-й нямецкай пяхотнай дывізіі Эбергард Куроўскі, што поўнасцю разбурыў расійскі горад Істра з цудоўнымі помнікамі дойлідства. Ён, будучы начальнікам штаба 2-й танкавай нямецкай арміі, са сваімі памагатымі распрацоўваў аперацыю супраць партызан Браншчыны: катавалі, вешалі, палілі людзей, хаты, населеныя пункты. А ў лістападзе 1943-га гэты ваяка працягваў карныя экспедыцыі ў нас на Гомельшчыне: спаліў вёску Турск на Рагачоўшчыне, разам з жыхарамі. Усяго ў раёне расстраляна, спалена, закатавана 6353 чалавекі, 1478 выгнаны ў рабства ў Германію. Знішчаны кансервавы, цагельны, лесазавод, ільно-, спіртзавод, 22 прамысловыя арцелі, 51 школа, 52 бібліятэкі, дамы піянераў і культуры, школы медсясцёр, трактарных механікаў, 5109 жылых дамоў. На жудасным рахунку Куроўскага і 90 жыхароў палескіх вёсак Валасовічы, Некрашы і Новікі: іх сагналі ў хлеў і спалілі.

А ці можна дараваць яму Азарычы? Калі пракурор задаў пытанні пра мэты стварэння чатырох лагераў смерці, генерал-лейтэнант патлумачыў гэта... жаданнем «палепшыць умовы жыцця для мірнага насельніцтва» і «каб скапіўшуюся вялікую колькасць мірнага насельніцтва перадаць Чырвонай Арміі». Пры тым «радзецель» пацвердзіў, што месца для размяшчэння лагераў смерці выбіраў сам.

Адзін з памагатых Куроўскага па стварэнні Азарыцкіх лагераў смерці – падпалкоўнік Карл Білінг. Ён (уявіце такога военачальніка) адбіраў у сваіх вязняў адзенне і абутак, прымушаў галодных выконваць непасільныя работы, а саслабелых расстрэльваў.

Кожнаму з ваенных злачынцаў, якіх судзілі ў Гомелі, прадстаўлены асабісты жудасны рахунак. Карсфельд Губерт загадаў расстраляць усё мужчынскае насельніцтва вёскі Хізава Кармянскага раёна. Пад кіраўніцтвам генерал-маёра Ганса Кольсдорфера калоны мірных грамадзян гналі ў Германію. Толькі са Смаленшчыны 9797 чалавек! Па яго загадах вешалі, расстрэльвалі, палілі ўсе населеныя пункты ў час адступлення з расійскага Калініна.

Падпалкоўнік Эрнст Энзен і яго салдаты «набілі руку» на разбурэнні Вільнюса, Невеля, Вялікіх Лук, Тарапца, рабаўніцтве фабрык, школ, бальніц. Гэта ён, доктар юрыдычных навук(!?), загадваў пры адступленні з раёна Карма знішчаць мясцовае мірнае насельніцтва.

Генерал-маёр Гюнтэр Кламт, кадравы афіцэр яшчэ з 1914 года, удзельнічаў са сваімі ваякамі ў знішчэнні горада Жлобіна і навакольных вёсак, адпраўцы 6 тысяч людзей у азарыцкія лагеры. Пры тым праявіў такое «велікадушша»: каб заглушыць плач і стогны вязняў на прывакзальнай плошчы Жлобіна ўстанавілі рэпрадуктары, з якіх гучала бадзёрая вясёлая музыка. Толькі на судзе ён прызнаўся: разам са здаровымі людзьмі адпраўляліся і хворыя тыфам.

Герыке Гайнц, шафёр смяротнай машыны «душагубкі»: толькі за адзін дзень загубіў у нашым Мінску тысячу чалавек, пра што расказваў на судзе з дэталёвым апісаннем структуры свайго «аўто». А яго «калега» па смяротнай справе Эрык Грундман, што прыехаў у нашу сталіцу з вопытам удушэння бранцаў (прымусілі прызнацца ў тым на судзе – аўт. заўвага), за месяц з 20 ліпеня па 20 жніўня 1942 года адправіў у нябыт «ад пяці да шасці тысяч чалавек. Гэта былі пажылыя мужчыны і жанчыны, а таксама дзеці».

Яфрэйтар Гінтцэ прызнаўся на судзе, што ўдзельнічаў у карных акцыях супраць жыхароў Акцябрскага раёна... Тагачасны сведка А. Дзігілевіч паведаміў: на Акцябршчыне ў 1942 годзе акупанты расстралялі і спалілі зажыва 17 тысяч чалавек. «Ва ўсіх загінуўшых былі адсечаны мезенцы на левай руцэ і звезены ў Бабруйскую камендатуру, як... доказ паспяховай аперацыі супроць партызан».

Сведка М. Ліванскі, у прыватнасці, пацвярджаў «заслугі» капітана Рыхарда Гейне ў гомельскім лагеры ваеннапалонных: у гітлераўца на той час ужо быў вопыт арганізацыі лагера ва Унечы на Браншчыне, таму стаў ад’ютантам каменданта і кантрольным афіцэрам у Гомелі, Клінцах, Старадубе. «Асабліва зверствавалі немцы, калі ў лагер прыходзіў Гейне, – зазначаў сведка. – На маіх вачах прыбыў эшалон з савецкімі ваеннапалоннымі з Бранска. Гейне быў пры гэтым. Калі савецкіх ваеннапалонных выгрузілі з эшалона, шэсць хворых крыху адсталі ад калоны. Па загаду Гейне на іх накінуліся нямецкія канваіры і прыкладамі збілі да смерці. Трупы савецкіх ваеннапалонных немцы не дазвалялі ўбіраць тры дні з вуліцы».

Чытаючы такія матэрыялы ў архіве нашага выдання (ён ужо пераведзены ў лічбу – аўт. заўвага), дранцвееш. Няўжо гэта можна забыць?