Раней было «АБС»...
Сёння – каментарыі ў сацсетках
«АБС» – «адна бабка сказала». У даінтэрнэтаўскую эпоху гэта была самая распаўсюджаная крыніца плётак і чутак. І горад наш невялікі, і людзі, здаецца, не імкнуцца нешта прыбрахаць, ды так атрымлівалася, што калі ў адным канцы, скажуць, што пацалавалася, дык у другім канцы выходзіла, што ўжо нарадзіла.
Сёння ў нас ёсць сацсеткі, куды толькі лянівы не можа нешта напісаць, ёсць магчымасць каментаваць і выкладаць сваё асабістае бачанне. На жаль, аднаго бракуе шматлікім аўтарам: разумення таго, што слова заўсёды магло забіваць. І забівае цяпер. Можа ўдарыць па дзелавой рэпутацыі, зрабіць з прыстойнага чалавека маральнага, а то і крымінальнага злачынцу. Нанесці не фізічную, але маральную траўму, ад якой пакуты могуць быць куды большыя.
…Заходзіць у рэдакцыю добры знаёмы. Гэта быў яшчэ той час, да пандэміі, але ў гэтым годзе. Пытае: ці можна апублікаваць у газеце спачуванне? Чаму ж не, адказваю. Ён паказвае тэкст, я чытаю-перачытваю і разумею: гэта спачуванне ад яго самога сваім сябрам і знаёмым ў сувязі з… ягонай нібыта смерцю! А ён пасля расказвае:
– Так і не змог высветліць, адкуль што пачалося. Быццам нехта нешта прачытаў у нейкай сацыяльнай сетцы, што я – нечакана памёр. Навіна раптоўна разнеслася па ўсім пасёлку. Па справах мне давялося адсутнічаць нейкі час. Вось вяртаюся, сустракаю на дарозе сябра, а той рэальна спалоханы! Пытаецца ў мяне дрыжачым голасам: ты па праўдзе жывы? Жывы, смяюся, ідзі памацай. А ён апавядае: на поўным сур’ёзе абмяркоўваюць знаёмыя маю смерць, выказваюць розныя здагадкі – ад чаго, бо ж яшчэ далёка не стары. Ужо столькі розных версій адшукалася, і быццам самых праўдзівых…
Мы тады пагаварылі, сышліся на тым, што такое спачуванне не варта публікаваць. І што, мабыць, будзе нагода, згадаць гэты кур’ёзны выпадак.
Хто ж ведаў, што сапраўды згадаць давядзецца. Цяпер, у сувязі з каранавірусам.
…Малады мужчына заходзіць у рэдакцыю. У яго прэтэнзія: нібыта мы напісалі пра смерць ягонага бацькі ад каранавіруса, цяпер на іх сям’ю глядзяць усе коса. А бацька памёр ад хваробы сэрца. Размаўляем, тлумачу: так, мы пісалі пра смерць двух пацыентаў, дзе згадвалі інфекцыю як звязаную са смерцю акалічнасць. Але размова ішла менавіта пра пацыентаў – у мужчынскім родзе, і не маглі мы, захоўваючы ўрачэбную тайну, называць ні пол, ні ўзрост. Праўда, у тэксце ёсць адна акалічнасць, якая паказвае на тое, што памерлы пацыент не мог быць бацькам наведвальніка. І ён сам гэта бачыць цяпер. Але ж яму праз пятыя ці дзясятыя каментарыі перадалі іншае. Акалічнасць выпала.
У нас сёння склалася такое меркаванне, што смерць магчымая ў гэтыя часы толькі па адной прычыне – ад небяспечнай інфекцыі. Але, шаноўныя нашы грамадзяне, у мінулым 2019 годзе ў нашым раёне ад розных хвароб і па старасці памерла 837 чалавек. Гэта больш, чым па два чалавекі кожны дзень! І сёння раптоўна не можа быць іначай. Паміраюць па самых розных прычынах. Смерці, звязаныя з каранавірусам, адзінкавыя, і мы пра іх пішам.
Але ж «у інтэрнэце пісалі» набывае такую вагу, што, губляючы рэшткі крытычнага ці хоць удумлівага стаўлення да прачытанага, ставім лайкі, перапошчваем, абмяркоўваем – і далей пашыраем хвалю плётак і хлусні.
Крыўдна, хоць і чакана: першымі ахвярамі пляткарання ў сеціве становяцца людзі, вядомыя ў райцэнтры і раёне. Колькі часу мусіравалі чуткі пра нібыта захварэўшага на ковід былога кіраўніка аднаго з прадпрыемстваў. Пры гэтым, абмяркоўваліся і нейкія ўзніклыя абставіны, і падрабязнасці. Ды хай бы сабе варылася тое ўнутры розных «аднаглазнікаў», але ж яно выплёхвалася вонкі – тэлефоннымі званкамі знаёмым і родным гэтага чалавека. Што павінна была адчуваць яго маці, калі ёй у каторы раз расказвалі пра небяспечную хваробу яе дзіцяці?
Нішто так не атручвае жыццё чалавека, як тая няпраўда, якая можа ўзнікнуць вакол яго і ягоных родных. Бо не толькі сам чалавек цярпіць – ён перажывае і за сваіх родных, якія вымушаны чуць далёка не самае прыемнае пра блізкага ім чалавека.
Аксіёма: слова мае ўласцівасць рабіцца зброяй, падчас – вельмі небяспечнай. Слова можа раніць, прынесці боль, атруціць жыццё.
І яшчэ адна ісціна: Зямля – круглая. І нам толькі здаецца, што яна вялікая. Па вышэйшых законах быцця, усё, кінутае намі ззаду, праз самы кароткі час чакае менавіта нас наперадзе. Варта помніць. Валерый ГАПЕЕЎ.