Педагагічнае і жыццёвае крэда
Ліі Клеменцьеўны Літоўчык, якая сваё жыццё прысвяціла школе
11 красавіка 85-гадовы юбілей адзначае ветэран педагагічнай працы Лія Клеменцьеўна Літоўчык. Няпростым быў яе жыццёвы шлях, але ў Ліі Клеменцьеўны атрымалася развіць і зберагчы ў сабе найлепшыя якасці, уласцівыя як педагогу, кіраўніку і чалавеку.
Нарадзілася Лія Клеменцьеўна ў 1936 годзе ў Гродне, падчас Вялікай Айчыннай вайны разам з матуляй была эвакуіравана ў Расію, але ў 1944 годзе сям’я вярнулася ў Гродна. Асаблівая глава лёсу Ліі Клеменцьеўны – жыццё ў Сібіры, куды яе сям’я была саслана ў 1951 годзе – трапілі пад рэпрэсіі. Лія Клеменцьеўна запісала тыя падзеі ў сваіх успамінах пад назвай «Меткі на сэрцы». Нягледзячы на ўсе цяжкасці, дзяўчына скончыла сярэднюю школу ў 1954 годзе, у 1955 годзе паступіла на фізічны факультэт Іркуцкага дзяржаўнага ўніверсітэта, у 1957 – перавялася ў Беларускі дзяржаўны ўніверсітэт. Пачынала прафесійны шлях у Дабравольскай сярэдняй школе, а праз некаторы час ужо займала пасаду асістэнта кафедры фізікі Гродзенскага медінстытута. У гэты час сустрэла свайго мужа, за якім у 1972 годзе паехала ў Івацэвіцкі раён.
– Я карэнная гродзенка, ніякай ахвоты ехаць жыць у Івацэвіцкі раён у мяне не было. Прыходжу я аднойчы з работы, тады працавала ў сярэдняй школе №5 г. Гродна, а маці мая на мяне хітра так дзівіцца, заходжу ў пакой, а там – пуста. Муж пагрузіў усе рэчы, узяў сына і паехаў на радзіму. Што мне было рабіць? Напісала заяву на звальненне і паехала следам, – расказвае Лія Клеменцьеўна. 1972 годзе Лія Клеменцьеўна ўзначаліла Запалянскую базавую школу.
– На сваім апошнім месцы працы я была сакратаром партарганізацыі, і адным з кірункаў маёй дзейнасці было забяспечваць школу неабходнымі матэрыяламі праз шэфствуючыя арганізацыі, – згадвае Лія Клеменцьеўна. – Тады якраз выйшла пастанаўленне кіраўніцтва краіны, дзе было прапісана, што арганізацыі і прадпрыемствы павінны быць «замацаваны» за ўстановамі адукацыі. І вось калі я завітала ў Запалянскую школу, то ў мяне склалася ўражанне, што я ў склепе: сцены былі цёмна-зялёнага колеру, парты – цёмна-сіняга, зусім мала
святла. Стала я думаць, як выправіць сітуацыю. Тады шэфам Запалянскай школы з'яўлялася Косаўскае мэблевае вытворчае аб’яднанне, мусіла ехаць туды. І ў новым вучэбным годзе вучняў сустрэлі пабеленыя сцены і новыя парты. Ведаеце, з неба тады нічога не падала, каб што атрымаць, трэба было дамаўляцца, і я лічу, што вельмі важна было наладзіць сувязі з шэфскімі арганізацыямі. Ніякага панібрацтва ці какецтва, толькі рабочыя адносіны. Але дырэктару школу трэба было ўмець быць і напорыстым, і гнуткім у розных сітуацыях.
1981 года па 1993 год Лія Клеменцьеўна ўзначальвала Стайкаўскую сярэднюю школу, і на гэтым месцы паказала сябе як вопытны ўпраўленец: шмат было зроблена ў бытавым і арганізацыйным планах, поспехі былі ў педагогаў і вучняў.
Як адзначыла дырэктар ДУА «Стайкаўская сярэдняя школа Івацэвіцкага раёна» Аксана Мікалаеўна БАЙБАК, цяжка цалкам ацаніць тое, колькі было зроблена Ліяй Клеменцьеўнай для гэтай школы: зроблены капітальны рамонт, праведзены аддзелачныя работы ў сталовай, скончана будаўніцтва цяпліцы, зменена мэбля ва ўсіх кабінетах і класах, абсталяваны камп’ютарны клас, пакой для групы падоўжанага дня, спартыўны гарадок, гульнявая пляцоўка для малодшых школьнікаў, «ваенны гарадок», разбіты кветнікі і пракладзены тратуары і яшчэ шмат чаго.
У гэты перыяд у Стайкаўскай сярэдняй школе з’явілася восем медалістаў. Як адзначыла Лія Клеменцьеўна, гэта былі заслужаныя ўзнагароды, бо патуранняў нікому не рабілі, настаўнікі маглі прапанаваць дапамогу ў дадатковых занятках, але ніколі не «цягнулі» медалістаў. Было арганізавана профільнае навучанне: з фізіка-матэматычным і філалагічным уклонамі.
– Галоўным жаданнем Ліі Клеменцьеўны было, каб сельскі вучань не адрозніваўся ад гарадскога. І гэтага кірунку я прытрымліваюся ў сваёй дзейнасці. Нашы выпускнікі і цяпер успамінаюць конкурсы, якія былі брэндавымі ў нашай школе «А ну-ка, мальчики», «А ну-ка, девочки», ідэйным натхняльнікам якіх была Лія Клеменцьеўна. Пры ёй быў створаны фонд спецрахунку, дзякуючы якому нашыя вучні з экскурсіямі аб’ездзілі амаль усю Беларусь, – адзначыла Аксана Мікалаеўна Байбак.
Калі мы наведвалі Лію Клеменцьеўну, першае, што кінулася ў вочы – вялікая бібліятэка, кнігі ў доме – амаль паўсюль. А ад гаспадыні не адвесці вачэй – нават у такім шаноўным узросце Лія Клеменцьеўна выглядае выдатна і не забываецца пра дэкаратыўную касметыку.
– Раскажыце, дзякуючы чаму ў амаль 85 гадоў вы поўная энергіі? – пытаюся ў Ліі Клеменцьеўны.
– Я ніколі не сяджу без справы. Не магу сабе дазволіць марнаваць час, таму заўсёды рукі чымсьці занятыя, – расказала Лія Клеменцьеўна. – Па хатніх справах штосьці раблю, кнігі чытаю, у камп’ютары сяджу, займаюся рукадзеллем. Я заўсёды была актыўнай: і ў прафесійным, і ў асабістым жыцці. Лічу, што прафесіянал не можа быць пасіўным.
Дарэчы, вышытыя Ліяй Клеменцьеўнай абразы ўпрыгожваюць царкву ў Гошчава. На развітанне Лія Клеменцьеўна дала маладым настаўнікам наказ:
– Будзьце прафесіяналамі сваёй справы, выкладайце свой прадмет так, каб кожны вучань быў улюблёны ў яго. У наш асаблівы час вучыце дзяцей любіць Радзіму, быць адданымі ёй. І пачуццё патрыятызму трэба прывіваць пры вывучэнні любога прадмета. Шануйце сваіх вучняў, беражыце нашу Радзіму.