Мяккае і цёплае,

Або Як мяне аблаялі ў «Інстаграме»

«Людзі ніколі не задаволены сучасным і па вопыту маючы мала надзей на будучыню, упрыгожваюць незваротнае мінулае ўсімі фарбамі свайго ўяўлення», – так тлумачыў Аляксандр Пушкін непераможную схільнасць людзей нахвальваць мінуўшчыну. Гэтую схільнасць, якую ў гратэскных формах ужо высмейваюць, маўляў, раней і трава была больш зялёная, і неба больш сіняе, і сонца больш яркае, як паказаў час, спрытна выкарыстоўваюць тыя, хто здольны аўдыторыю людзей сабраць у групу – напрыклад, у сетцы «Інстаграм» – і цешыць іх успаміны адпаведнымі фотаздымкамі, атрымліваючы лайкі ўзамен. Утварылася, ведаеце, новая формула ўзаемаабмену: тавар-лайкі-тавар.

Карацей, на некалькі расійскіх груп, дзе з глыбокай настальгіяй успамінаюць СССР, падпісаўся і аўтар гэтых радкоў. Я таксама з пяшчотай згадваю савецкае мінулае, гады маладосці, сталення… Але вось закавыка: калі стаў у вышэйзгаданых пастах пакідаць каментарыі, то адчуў сябе ізгоем, адшчапенцам. Бо, аказалася, памятаю «не тое».

Пачну здалёк. У далёкім 1983-м годзе мяне заклікалі ў рады Савецкай Арміі. Трапіў у Маскоўскую ваенную акругу, служыў у Нара-фамінску (каля 50 кіламетраў ад сталіцы СССР), служба была, у асноўным, раз’язная: на «ГАЗ-66» наша аддзяленне аб’ездзіла многія закуткі Маскоўскай, Уладзімірскай, Іванаўскай, Кастрамской, Разанскай і іншых абласцей цэнтральнай Расіі. Наведваючы магазіны ў райцэнтрах, пасёлках, вёсках, кожны раз здзіўляўся: паліцы там былі амаль пустыя. Хлеб і кансервы, у лепшым выпадку плаўленыя сыркі – і ўсё!

Але Масква пры гэтым была някепска «ўпакавана». Некаторыя сакрэты пражывання ў глыбінцы адкрыў саслужывец Віця Дзёмкін з Яраслаўля. Расказаў, што да закліку ў рады Савецкай Арміі два разы ў месяц ён з бацькам браў білеты на «каўбасную электрычку» – да Масквы, дзе затаварваліся мяснымі вырабамі (маглі, калі пашанцуе, трапіць на бананы, чай «са сланом») – і з цяжкімі торбамі ехалі дамоў. «Ды так увесь Яраслаўль ездзіць! – тлумачыў Віця. – Бо ў нашым горадзе ў прадуктовых магазінах хоць шаром пакаці».

Падобны рэйс у часы СССР, ужо пасля тэрміновай службы, здзейсніў і я: калі накіраваўся да родзічаў у Ленінград (цяпер, як вы ведаеце, Санкт-пецярбург), то выканаў даручэнне цёткі купіць апельсіны – хацела, каб падчас вяселля яе сына на стале знаходзіліся гэтыя звышдэфіцытныя на той час фрукты, сама яна на калгасным «ГАЗ-52» ездзіла ў Слонім, каб купіць… маянэз. Калі сёння расказваю дзецям, што апельсіны вёз за тысячу кіламетраў, а за маянэзам трэба было ехаць за 60 км, то мне яны не вераць.

Але гэта было, было…

Дык вось, калі ў вышэйзгаданых групах у сетцы «Інстаграм» падзяліўся гэтымі «дэфіцытнымі» ўспамінамі, на мяне накінулася большасць з ліку астатніх удзельнікаў і пачала ганьбіць і бэсціць. Маўляў, такія, як я, і развалілі цудоўную краіну – СССР, што на самай справе дэфіцытаў ніякіх не было – гэта выдумкі ілгуноў, накшталт мяне! Магазіны ламіліся ад тавараў, а паліцы сталі пустымі, як толькі ў Віскулях тыя здраднікі падпісалі дамову аб скасаванні Савецкага Саюза.

Вось як… Атрымліваецца, мне прысніліся тыя голыя паліцы сотняў магазінаў у цэнтральных рэгіёнах Расіі, якія наведваў з 1983 па 1985 год.

Чытаючы з’едлівыя каментарыі, кожны раз згадваў радкі Лермантава «Люблю Отчизну я, но странною любовью…», бо, як і іншыя ўдзельнікі груп, з цеплынёй згадваю Савецкі Саюз – звышпаспяховая краіна ў асваенні космасу, у спорце; а як я ганарыўся нашай хакейнай тройкай Міхайлаў-пятроў-харламаў! Але, даруйце, чаму павінен закрываць вочы на іншыя «асаблівасці» – татальны таварны дэфіцыт, нематываваны ўвод войск у Афганістан, замоўчванне выбуху на ЧАЭС, лячэнне зубоў без анестэзіі, якая выкарыстоўвалася ва ўсіх іншых больш-менш цывілізаваных краінах свету... «Падфарбоўваць» успаміны – значыць ілгаць. Гэта прыкладна тое самае, што я цяпер, калі маіх бацькоў няма на гэтым свеце некалі дзесяцігоддзяў, стану расказваць, што бацька быў Герой сацыялістычнай працы, а маці – Міс Сусвету. Гэта няпраўда, яны былі звычайнымі вяскоўцамі, але ж я не стану іх менш любіць і шанаваць без гэтых выдуманых «рэгалій».

Карацей, я адпісаўся ад усіх тых прасавецкіх груп у «Інстаграме», вышэйзгаданая цытата Пушкіна, з якой пачаў дадзены артыкул, заспакойвала. Дарэчы, праз некалькі дзён мне прыслала паведамленне жанчына аж з Пярмі: «…паклаўшы руку на сэрца, павінна прызнацца: вы пісалі праўду. Я сама ездзіла ў 70-я і 80-я гады за каўбасою ў Маскву. Але зразумейце, мы ўсё роўна былі шчаслівымі!». Не стаў нават адказваць той жанчыне, бо тэма групы – не шчасце. Людзі блытаюць мяккае і цёплае, як кажа мой калега. У рэшце рэшт, нават у Вікіпедыі ёсць раздзел «Каўбасныя электрычкі ў СССР», дзе расказваюць пра маштаб таварнага дэфіцыту ў Савецкім Саюзе.

Хацеў сказаць іншае: сапраўдную любоў не трэба «падфарбоўваць»! Але мяне не пачулі.