Чым жыла Астравеччына ў 1946 годзе

ПРАЦЯГ. Пачатак у №88

ЦЫВІЛІЗАЦЫЯ спяшалася – але марудна

У пасляваенны Астравец вярнулася лямпачка Ільіча – праўда, гарэла яна нядоўга і цьмяна. Такую выснову можна зрабіць, чытаючы рашэнне выканкама райсавета дэпутатаў працоўных, надрукаванае ў №3 газеты ад 6 студзеня. Ім зацвярджаецца распарадак работы электрасеткі: з 7.00 да 9.00, з 17.00 і да 01.00. І для кожнага прадпрыемства і арганізацыі быў устаноўлены ліміт спажывання электраэнергіі. Кіраўнікам забаранялася павялічваць колькасць светлавых кропак і магутнасць лямпачак.

Была ў той час у раёне ўжо і тэлефонная сувязь – але яе якасць стала любімай тэмай крытычных выступленняў раённай газеты. Так, у №13 ад 3 лю

тага ў заметцы «Пора покончить с безобразием» паведамляецца, што ў Варнянскім паштовым аддзяленні «имеют место безобразия, которые граничат с преступлением» – ні больш, ні менш! Аўтар заметкі, нехта Мароз, расказвае, што з 18 па 25 студзеня нельга было дазваніцца ў Астравец з Міхалішак і Быстрыцы. Тэлефаністкі па 20-30 хвілін не бяруць трубку, каб адказаць кліенту, «мало этого – в рабочее время занимаются рукоделием на виду у начальника отделения Русецкой».

У №66 ад 11 жніўня пад рубрыкай «Маленькі фельетон» (У раённай газеце ўжо з’явіліся фельетоны! Хоць такімі, па вялікім рахунку, яны не былі, аднак сама рубрыка чаго варта! – Н.Р.) расказваецца, як супрацоўнікі газеты Бярозаў і Лукаў паспрачаліся, што хутчэй – дайсці да чыгуначнай станцыі Гудагай ці дазваніцца туды на пошту. У выніку, пакуль Лукаў гадзіну і 15 хвілін спрабаваў дазваніцца на пошту, Бярозаў прыйшоў на станцыю і патэлефанаваў калегу, каб той не губляў марна часу. У адрас начальніка раённай пошты Ясянецкага ў гэтым «Маленькім фельетоне» гучыць нямала крытычных, нават абразлівых слоў: «Почему такие бездельники, как Ясенецкий, занимают такие ответствен

ные участки государственной работы и зря получают государственные деньги?»

Увогуле, нягледзячы на невялікі аб’ём газеты і засілле публікацый цэнтральных інфармацыйных агенцтваў, крытычных публікацый у «Сталінскай праўдзе» ў той час друкавалася нямала і даволі вострых. І на большасць з іх была канкрэтная рэакцыя.

Так, у №67 раённай газеты за 15 жніўня было змешчана пісьмо Л. Пачанковай «Не принимают мер», дзе расказваецца пра непрыстойныя паводзіны камсамольца Настаяшчага, які прыходзіць п’яным у клуб і ў сталовую, скандаліць і хуліганіць. А ўжо ў №71 ад 29 жніўня паведамляецца, што п’яніцу і хулігана выключылі з камсамола.

ГАНДАЛЬ пад вострым пяром журналістаў

У №5 раённай газеты за 12 студзеня змешчана пісьмо «Почему так?» за подпісам «Потребитель», дзе аўтар расказвае, што за флакон вадкага мыла, якое прадавалася тады па спецталонах, прадавец Антаніна Хахлева выразала не па адным, а па чатыры талоны – так яна падманула настаўнікаў Н.К. Алейніка і Т.П. Шаўцову. Трэба сказаць, што прэтэнзій да работы гандлю ў журналістаў было яшчэ больш, чым да тэлефаністак. У №26 ад 14 сакавіка ў артыкуле «Улучшить работу торговой сети» Пётр Суткаленка рэзка крытыкуе Астравецкае сельпо «В помещениях грязь, бумага по стенам оборвана, в помещении накурено (…) Работница сельпо Шунько обстреливает своими грубыми словами стоявших рядом с ней потребителей (…) Хлеб в магазины завозится в 10-11 часов, работники учреждений вынуждены в рабочее время простаивать за хлебом. Все буханки считают по 2 кг, а на самом деле они по 1,8-1,7 кг. Деньги за хлеб у всех берут по рублю за 1 кг вместо 85 копеек, таким образом, если за буханку следует платить 1,40 рубля, то взимается 2 рубля (…) Пекарня выпекает хлеб очень низкого качества. Иногда он бывает сырым, иногда корка сожжена. Часто в хлеб попадает солома и другой мусор (…) Желательно было бы, чтобы в работу торговой сети вмешался прокурор и налицо указал бы ей ее недостатки».

Рэдакцыя газеты нават арганізавала рэйд рабселькораў «Сталінскай праўды» па гандлёвых арганізацыях мястэчка Астравец. Вынікам рэйду была прысвечана цэлая газетная старонка пад агульнай назвай «Устранить недостатки в работе

торговых организаций» у №77 за 27 верасня, на якой змясцілася чатыры крытычныя артыкулы.

У заметцы «Грубиян работает продавщиком» расказвалася, як прадавец магазіна раённай нарыхтоўчай канторы Андраловіч высыпаў на зямлю кошык брусніц, што прынесла здаваць сялянка. У заметцы «Повозка с «музыкой» з іроніяй і нават сарказмам падымаецца праблема адсутнасці ў продажы коламазі (ну, хто ведае, што гэта такое? – Н.Р.). «По скромным подсчетам» – аўтар гэтай заметкі расказваў, як прадаўцы Хохлева і Зяцькова аблічваюць пакупнікоў. «Про старые ботинки» – прадавец магазіна прадала на рынку чаравікі, якія трэба было рэалізаваць па спецталону, а калі за імі прыйшоў уладальнік гэтай чароўнай паперкі – спецталона (дарэчы, работнік райкама партыі), то назаўтра аддала яму паношаныя чаравікі.

Як бачна, брыгада рабселькораў у складзе Ф.Н. Івендзікава, А.П. Кохана, В.К. Волкава, І.С. Странчанкі, Д.К. Карнеева папрацавала плённа.

І вынік гэтай працы таксама быў: у адным з наступных нумароў паведамлялася, што грубіян-прадаўшчык Андраловіч зняты з работы.

Пра прадаўшчыцу-махлярку Хохлеву ў 1946 годзе на старонках газеты было некалькі крытычных матэрыялаў. Заметка «Жулик за прилавком», надрукаваная 11 лістапада, стала апошняй: у №98 за 15 снежня «Сталінская праўда» паведаміла, што «Факты, указанные в статье в части подделки Хохлевой трех талонов на 30 кг сахара, проверены следственными органами и полностью подвердились (…) Приговором районого суда Хохлева осуждена к трем годам лишения свободы».

Так што трапіць пад вострае пяро раённай газеты было даволі небяспечна.

ШКОЛЫ: як працавалі – і чаму не працавалі

Але крытычныя выступленні газеты заканчваліся не толькі звальненнямі з работы і судамі – часам яны дапамагалі вырашаць канкрэтныя справы.

Напрыклад, пасля пісьма В. Садоўскага ў рэдакцыю, апублікаванага 28 кастрычніка пад назвай «Когда будет работать школа?», у якім паведамлялася, што ў Швальнішскай пачатковай школе (цікава, ці памятае хто такую? – Н.Р.) няма настаўнікаў і заняткі там яшчэ не пачыналіся. Праз некалькі нумароў пад рубрыкай «По следам выступлений «Сталинской правды» змешчаны адказ загадчыка раённага аддзела адукацыі Вазнясенскага. Ён паведамляў, што ў школу накіравана настаўніца і заняткі аднавіліся.

Раённая газета паведамляла, што на дзень вызвалення Беларусі ад нямецкафашысцкіх захопнікаў у раёне прайшоў нядзельнік па падрыхтоўцы школ да новага навучальнага года, у якім прыняло ўдзел больш за 1,5 тысячы чалавек і было задзейнічана 853 падводы. (Да слова, у той год у раёне дзейнічала 64 школы, у якіх вучылася 1 200 дзяцей. Для параўнання: сёлета ў школах раёна займаецца 3 235 вучняў.) Паведамлялася, што падчас нядзельніка за дзень адрамантавалі 21 школу і нарыхтавалі 800 кубаметраў дроў для іх ацяплення.

Аднак у заметцы «Школа не подготовлена к учебному году», надрукаванай у №69 ад 22 жніўня, старшыня Міхалішкаўскага сельсавета Шпіронак піша, што і ў гэты дзень да навучальнага года былі падрыхтаваны не ўсе школы. «Однако совсем иначе встречает учебный год Маркунская начальная школа Михайлишковского (менавіта так была напісана назва – Н.Р.) сельсовета. Ремонт в школе не произведен, дровами школа не обеспечена. Еще до сих пор нет в школе учителя и заведующего школой. Спрашивается, что думают в этот ответственнейший момент работники районного отдела образования?» – задаваў рытарычнае пытанне старшыня сельсавета. Адказу на яго ў газеце я, на жаль, не знайшла. Магчыма, ён і быў – але нават у Нацыянальнай бібліятэцы ў падшыўцы «Сталінскай праўды» за 1946 год не хапае сямі нумароў.

Пра што АБ’ЯЎЛЯЛІ

Час ад часу ў газеце змяшчалі аб’явы – вось толькі невядома, ці былі яны платнымі? Наўрад…

Да прыкладу, такая: «Сапожной артели «Победа» требуются на постоянную работу сапожники-мастера и ученики, а также портные». Ды і ў рэдакцыю газеты «Сталінская праўда» патрабаваліся кадры – пра гэта сведчыць аб’ява, што запрашае на работу рахункавода (чытай: бухгалтара – Н.Р.) з акладам 450 рублёў. Газета таксама паведамляла, што ў друкарню рэдакцыі патрабуюцца наборшчыкі, друкары і вучні наборшчыкаў.

Адна з аб’яў мне падалася найбольш красамоўнай: «Островецкий райфинотдел доводит до сведения граждан, что производится продажа домов и надворных построек лиц, выехавших в Польшу. За справками обращаться в райфинотдел с 9 часов утра до 2 часов дня ежедневно».

А другая аб’ява запрашала на работу ў Маскву: «Производится организованный набор рабочей силы, независимо от квалификации, для работы в городе Москве и на перифериях. О наборе справляться у уполномоченного ВСУ т. Савельева (помещение райисполкома)».

Яшчэ адна цікавая аб’ява – аб прыёме ў Ашмянскае дзяржаўнае педагагічнае вучылішча на завочнае аддзяленне. У першы клас вучылішча прымаліся асобы, пераважна настаўнікі, якія скончылі сем класаў і паспяхова здалі ўступныя экзамены па беларускай і рускай мовах і арыфметыцы. У другі і трэці класы прымалі тых, хто скончыў 8, 9, 10 класаў і здаў экзамены па ўсіх прадметах за першы клас вучылішча.

(ПРАЦЯГ БУДЗЕ)

Як і чымi акрамя выбараўi сяўбы і хлебаздачыi жылі ў 1946 годзе жыхары Астравеччыныi можна даведаццаi чытаючы «Сталінскую праўду».