Ірэна Бараноўская: «Што было – тое маё»
Ад прадзедаў спакон вякоў… «Файна было калісьці, толькі ўсё «растрапана» ўжо. І людзі дружна жылі, вёска гудзела. Але ўсе старыя пазміралі, а моладзь павыязджала…»
Не кожны можа пахваліцца тым, што добра ведае гісторыю сваёй вёскі і свой радавод. А Ірэна Браніславаўна Бараноўская можа. Падрабязна і маляўніча расказвае яна пра родную Палестыну, якая, да таго, як атрымала статус вёскі, была вялікім панскім дваром.
З братам Ірэна з бацькамі
– Продкі мае з Гялюн, – успамінае жанчына. – Дзед быў з вёскі Каробкі, што каля Нястанішак, жыў там у арэндзе. А калі ў 1921 годзе пан, якому належала Палестына, прайграў яе ў карты, і хаты, што там знаходзіліся, пайшлі з малатка, купіў адну з іх. Прыгожае месца было тут раней: палац вялікі, у дабротных хатах халодныя падвалы пароблены…
Дзедава хаціна была на два канцы – у адным мы жылі, а ў другім жывёла стаяла. Ды ўсё пад адным фронтам змяшчалася. Зямлі было шмат – доўгімі шнюрамі аж да рэчкі ўчасткі цягнуліся.
Тут, у дзедавай хаце, Ірэна нарадзілася, тут прайшло і яе дзяцінства. У новыя сцены, якія ставіў яе бацька, пераехала толькі пасля свайго вяселля.
Хоць у старой месца на ўсіх было мала, аднак жылі дружна і раз’язджацца не спяшаліся.
Праца лёгкай не бывае
– Мама мне аднойчы сказала: «Старайся і ты, едзь, як усе едуць. У калгасе вельмі цяжка…» Я пашпарт вырабіла – і паехала.
Бацькі Ірэны працы не цураліся: маці ў калгасе шчыравала, а бацька дарожнікам быў – як уладкаваўся ў Міхалішкі «на дарогу», так да пенсіі там і дапрацаваў.
Скончыўшы сем класаў Чэхскай школы, Ірэна пайшла вучыцца на швяю.
– Я ў Маркунах вучылася, – успамінае жанчына. – Бабка адна там харошай партніхай была. Тата ёй за маю навуку не грашыма плаціў – збожжам.
Аднак працаваць дзяўчына стала ў калгасе: бульбу садзілі пад каня, зерне малацілі, лён аббівалі начамі ў гумнах, каб раніцай плошчы свабоднымі былі для новай партыі.
– Плацілі працаднямі, – працягвае Ірэна Браніславаўна. – Але я зарплату не атрымлівала, бо працавала за маці, якая захварэла. Пенсію ёй зарабляла. На яе пісала дні – ёй і зарплата ішла.
Калі маці даведалася, што моладзь з вакольных вёсак пачала выязджаць на заробкі ў Вільнюс, параіла дачцэ таксама шукаць там лепшай долі.
…Хутка праляцела 35 гадоў, якія Ірэна Браніславаўна пражыла ў Вільнюсе. Уладкаваўшыся на завод «Радыёкампанент», аж да пенсіі намотчыцай там была – «матала» дроцікі для трансфарматараў на тэлевізары.
Вярнулася жанчына на радзіму, калі не стала бацькоў.
– З мужам хату пашкадавалі. Ды і бліжэй да зямлі хацелася. Так і пераехалі з Вільні ў Палестыну, – усміхаецца Ірына.
Муж і каханы «Усю армію Тадзік маленькае люстэрка з маёй выявай на адваротным баку ў кішэні пранасіў. А як вяртаўся дадому, яно выпала і разбілася на дробныя кавалачкі. Значыць, кажу яму, мы з табой не пабяромся – так і здарылася…»
Замуж Ірэна выйшла за яцынскага хлопца Івана Бараноўскага. Працавіты быў хлопец, талковы. Механізатарам у калгасе працаваў.
Амаль 40 гадоў пражылі Ірэна з Іванам, радасці і праблемы на дваіх дзялілі. Выгадавалі дваіх дзяцей: сын Валера цяпер ва Украіне жыве, а дачка Наталля непадалёк – у Гервятах.
– Дачка працуе ў Вільнюсе медсястрой. Але цяпер яна не прыязджае, – уздыхае жанчына. – У касцюмах гэтых спецыяльных хворых ад віруса лечыць.
…Ужо 13 гадоў мінула, як Ірэна Браніславаўна засталася без другой палавінкі.
– Не разумею, як так здарылася, – узгадвае жанчына. – Не хварэў зусім. Толькі худы апошнім часам зрабіўся. А да доктара ісці не хацеў – і раптам памёр. Пяць гадзін вечара было, субота. Сядзелі за сталом, разбіралі газеты. Нешта ў грудзях яму забалела. Я кажу: «Што табе, можа, цыгарэту запаліць?» Курыў вельмі шмат – я ўсё яго за гэта ўшчувала. А ён узяў і сканаў! Было – як па галаве хто ўдарыў…
Не толькі мужа добрым словам успамінае Ірэна Браніславаўна. Яшчэ ў маладосці запаў ёй у душу, ды там і застаўся на ўсё жыццё яшчэ адзін хлопец – Тадзік. Сын партніхі, у якой дзяўчына вучылася шыць, ён быў маладзейшы за Ірэну на два гады.
– Спачатку мы толькі пераміргваліся, – збянтэжана усміхаецца жанчына. – Потым аказалася і да праўды. Пачаў у Палестыну прыязджаць, потым у Вільню. Я яго паважала, з арміі ад яго лістоў чакала. І вось так атрымалася…
Вярнуўшыся з арміі, Тадзік аднойчы моцна пабіў аднавяскоўца – і той памёр. Каханы Ірэны надоўга сеў у турму.
– Муж свае здымкі хацеў парваць пасля васелля – якіх там дзевак меў. Я яму кажу: не рві. Твае здымкі няхай будуць і мае не чапай, – прызнаецца жанчына, дрыготкімі пальцамі гладзячы фотаздымкі кахання сваёй маладосці. – Я іх асобна трымаю. Служыў Тадзік у Архангельску, паштоўкі адтуль дасылаў, «Дарагой і мілай сяброўцы Ірке» падпісваў…
З сям'ёй
«Што было – тое маё, – падводзіць вынік размовы мая гераіня. – Успаміны – гэта ўсё, што мне засталося. Яшчэ, можа, радасць ад прыезду дзяцей і вера ў Бога, якому кожны дзень малюся…»