OOSTENDE 1936 (BIS)

Volker Weidermann is een van mijn literaire helden sinds hij in 2008 met Das Buch der verbrannten Bücher de ‘ ontaarde’ boeken die de nazi’s in 1933 op de brandstapel gooiden, uit hun as deed herrijzen. Het is jammer genoeg niet in het Nederlands vertaald. Zijn nieuwste, Ostende 1936. Sommer der Freundschaft, jammer genoeg wel. In Zomer van de vriendschap. Oostende, 1936 (Cossee/ Van Halewyck) reconstrueert Weidermann een episode uit het leven van Joodse en andere Duitse en Oostenrijkse schrijvers en intellectuelen die na de machtsovername van de nazi’s het land van de boekverbranders ontvluchtten. Hun werk was ongewenst, en werd verboden. Velen van hen leidden een rusteloos zwervend bestaan in Europa. In de zomer van 1936 spoelden ze even in Oostende aan. Het is een voetnoot in de (literatuur)geschiedenis, het soort petite histoire dat we dezer dagen graag uitgespit zien. En wat voor een boeiende line-up: Stefan Zweig en Joseph Roth zijn top of the bill in een verhaal van liefde en drank, van toogpraat en politiek inzicht, van hoop en wanhoop, van vriendschap vooral. Ik heb het allemaal eerder gelezen. In 2001 vertelde journalist Mark Schaevers, nog zo’n held, het verhaal al. De niet uit elkaar te houden titels laten het vermoeden: er is nauwelijks verschil tussen Weidermanns Zomer van de vriendschap. Oostende, 1936 en Schaevers’ Oostende, de zomer van 1936. Er is alleen op het eerste gezicht een kapitaal onderscheid. Weidermann speelt op veilig en noemt zijn boek een roman, niet omdat hij zo literair bevlogen schrijft, maar waarschijnlijk omdat hij zich inleeft in de personages en bijvoorbeeld hun conversaties reconstrueert. Het ontslaat hem van de plicht zijn bronnen te vermelden. Schaevers doet iets gelijkaardigs, maar moffelt zijn bronnen niet weg en noemt zich geen romancier. Hij weet dat een non-fictieschrijver de trucs van de romanschrijver kan en mag inzetten om zijn verhaal leesbaarder, ‘ spannender’ te maken. Die verfrissend springerige verteltrant leverde hem trouwens de Gouden Boekenuil op voor zijn biografie van een andere Duitse balling in België, de schilder Felix Nussbaum. Ook al is er uiteindelijk niets op tegen om twee keer hetzelfde verhaal te vertellen, toch volstaat in dit geval Mark Schaevers – zijn boek is trouwens pas heruitgegeven door Atlas Contact. Jammer genoeg is het niet in het Duits vertaald. De ‘ roman’ van Weidermann is al, of binnenkort, in het Frans, het Engels, het Spaans, het Tsjechisch, het Slowaaks, het Bulgaars en het Italiaans beschikbaar.