Vanilleschaarste doet prijzen stijgen
De schaarste aan vanille zou een meevaller moeten zijn voor Madagaskar, de voornaamste producent van de smaakstof. In plaats daarvan veroorzaakt ze problemen. ‘Ons merkimago in de wereld staat onder druk.’
| Het afgelopen jaar ging de prijs van vanille maal drie. De productie kan de vraag niet bijhouden. Vooral aan vanille van topkwaliteit is er een tekort. Madagaskar, het eiland voor de kust van Oost-Afrika waar de helft van alle vanille vandaan komt, moet alle zeilen bijzetten om zijn marktaandeel te verdedigen. De hoge prijs heeft boeren ertoe aangezet het niet zo nauw te nemen met de kwaliteit. ‘Ons merkimago in de wereld staat onder druk’, zegt minister van Handel Henri Rabesahala. De vanilleprijs is tien jaar lang erg laag geweest. Daardoor zijn producenten in China, Indonesië en Oeganda overgeschakeld op andere gewassen. Maar in Madagaskar, waar de lonen extreem laag zijn en de natuurlijke omstandigheden gunstig, bleef de productie wel rendabel. Arbeiders in de vanilleplantages van Madagaskar verdienen anderhalve dollar per dag, terwijl dat elders al snel tien dollar is, weet Cook Flavoring, een Amerikaans bedrijf dat vanille uit verschillende landen aankoopt. Vanilleproductie is zeer arbeidsintensief, omdat de bloemen maar één dag bloeien en met de hand bevrucht moeten worden.
Witwasinstrument
Toen de prijzen aantrokken, speelden de producenten in Madagaskar daar handig op in door de vanillebonen sneller dan normaal te oogsten en ze in vacuüm containers op te slaan, in plaats van ze te laten rijpen en drogen. Op die manier wilden ze inspelen op de prijsstijging: de handelaars hoopten dat de prijzen door een kunstmatige schaarste nog verder zouden stijgen. Maar omdat de bonen te vroeg geoogst waren, was de smaak onvoldoende ontwikkeld – alsof een wijnboer zijn druiven te vroeg geplukt had. Het probleem werd nog erger doordat smokkelaars van kostbare houtsoorten de onrijpe vanille opkochten als witwasinstrument. Dat de bonen nog niet rijp waren, was voor hen van minder belang. Het tekort aan vanille van goede kwaliteit deed de prijzen de lucht in schieten. Topkwaliteit brengt nu 250 dollar per kilogram op. Een jaar geleden was dat 80 dollar, vier jaar geleden maar 20 dollar. Zelfs vanille van een iets mindere kwaliteit kost 210 dollar per kilogram, tegenover 60 dollar vorig jaar. Zuivelbedrijven en bakkerijen hebben het moeilijk met de hoge prijzen. Sommige gebruiken minder natuurlijke vanille en meer synthetische smaakstoffen, of ze schakelen over op vanille van minder goede kwaliteit, zegt Josephine Lochhead van Cook Flavoring. ‘Er is een grens aan wat mensen willen betalen voor natuurlijke vanille en die grens zijn we nu aan het naderen.’ Voor Madagaskar staat er veel op het spel. In 2014 leverde de vanille-export 280 miljoen dollar op, waarmee het na nikkel het op een na belangrijkste exportproduct is. Nu de prijzen hoog zijn, kunnen Indonesië, China en Oeganda hun productie weer opdrijven. Ook India wil zich op de markt begeven. ‘De Indiërs hebben de laatste jaren als gekken vanille aangeplant’, zegt David Van der Walde van de vanillehandel Aust & Hachmann in Montreal.
Bakkerijen struikelen over hoge vanilleprijs,
sommige schakelen over op synthetische
smaakstoffen
Exportverbod
Om de markt gezond te houden, introduceerde Madagaskar deze maand een exportverbod voor onrijpe vanille en werden de vacuüm containers in de ban gedaan. Het toezicht op overtredingen werd opgevoerd. Recentelijk werden honderden kilo’s onrijpe groene vanille verbrand, zegt Rabesahala. Volgens de verwachtingen hebben de prijzen hun hoogtepunt bijna bereikt. De oogst is dit jaar groter: 2.000 ton tegen 1.200 tot 1.600 ton vorig jaar. In 2002 zijn de prijzen in een paar maanden tijd van 500 dollar naar 15 dollar gezakt. ‘Dat mag nu niet gebeuren’, zegt Rabesahala. ‘We pakken dit heel ernstig aan.’