Antieke stad Sagalassos ging dan toch niet door de pest ten onder
Na DNA-onderzoek op de site stellen archeologen van de KU Leuven hun inzicht bij over de leegloop van Sagalassos in de dertiende eeuw.
‘We gaan ervan uit dat de bevolking wegtrok en nadien terugkwam’
Zo’n 25 jaar al werkt een team van Leuvense archeologen op de site van Sagalassos. Die ligt op de top van een heuvel, zo’n honderd kilometer ten noorden van de badstad Antalya. Tot dusver besteedde het team veel aandacht aan de wedersamenstelling van het stadscentrum. Uit de grandeur en de talrijke voorzieningen is af te leiden dat de stad een grote bloei kende. Tijdens de Romeinse periode was ze een centrum waar ceremonies en feestelijkheden plaatsvonden. Dat blijkt uit de thermen, het stadion en een groot theater. De archeologen hebben zich lang het hoofd gebroken over het plotse verval van de stad. Uit historische geschriften wisten ze dat er in de zevende eeuw een pestgolf was en dat er een zware aardbeving woedde. Daarom gingen ze uit van de hypothese dat dat de nekslag was voor de stad, die nadien wegkwijnde. ‘Nu het stadscentrum mooi gereconstrueerd is, zijn we ons meer gaan concentreren op het dagelijks leven van de stadsbewoners’, zegt projectleider Jeroen Poblome. ‘Hoe leefden ze? Wat deden ze?’ Om het multidisciplinaire onderzoek nieuwe impulsen te geven, deden de archeologen een beroep op paleogenetici. Die pasten statistische technieken uit de ecologiestudie toe. Daarin wordt DNA op kleine dierpopulaties bestudeerd, om informatie te winnen over bedreigde soorten. ‘In de oostelijke voorstad, voor het theater, ligt een necropool’, zegt Poblome. ‘Daar hebben we veel nieuw skeletmateriaal onderzocht. Op basis van DNA-gegevens uit de botten en tanden kunnen we een DNA-tijdslijn opstellen van de tweede eeuw voor Christus tot de dertiende eeuw.’ Via computermodellen is na te gaan voor welke periodes er minder aanbod is. ‘ Dat was bijvoorbeeld zo in de zevende eeuw’, zegt Poblome. ‘ We hebben nu kunnen aantonen dat de pest en de aardbeving maar effect kan hebben ge- had voor tien procent van de bevolking. Dat kan zo’n grote leegloop niet verklaren.’ Voor de dertiende eeuw piekt het effect echter tot negentig procent. ‘Het signaal dat we daar krijgen, is gigantisch groot’, zegt Poblome. ‘In de ecologiestudies gaat men ervan uit dat zo’n signaal niet alleen lo- kaal speelt, maar impact heeft over een hele regio.’ Daarmee ligt opnieuw de vraag open waarom Sagalassos dan wel leegliep in de dertiende eeuw. ‘Het is de periode dat de Seltsjoeken de stad veroverden en dat er grote volksverhuizingen waren. Mijn hypothese is dat het om gedwongen verplaatsingen ging, bijvoorbeeld om de grenzen te verdedigen. Uit Ottomaanse belastingregisters blijkt dat er in de vijftiende eeuw alweer enkele duizenden inwoners waren. In twee eeuwen tijd kan een leeggelopen stad niet zo’n sterke natuurlijke aangroei gehad hebben. Ik ga er dus van uit dat de bevolking tijdelijk wegtrok en nadien terugkeerde.’