Later bestaat niet
Haar, de eerste roman voor volwassenen van jeugdauteur Kathleen Vereecken, pluist de psychologie van een gezin uit.
De auteur: schreef succesvolle historische jeugdromans, zoals ‘Lara & Rebecca’ (2006), ‘Ik denk dat het liefde was’ (2009) en ‘Zijdeman’ (2013). Haar is haar eerste roman voor volwassenen. Het boek: drie zussen worstelen met zichzelf.
ONS OORDEEL: te uitleggerig. ¨¨èèè
Suzanne, Catherine en Hanna zijn typische zussen: meer verschil dan gelijkenis. Ze schuiven zwetend de roman in. In de warme zomer van 1976 zitten ze op elkaar gepakt op een plakkerige skai achterbank. De rit gaat naar de Costa Brava voor een maanden van tevoren geplande gezinsvakantie. Hun rollen zijn meteen duidelijk: ‘Suzanne mocht als oudste bij het portier zitten – ‘ hou het knopje naar beneden!’ Hanna werd bij de koelbox gezet, zodat ze met een kussentje erbovenop nog even kon slapen. En Catherine was, als altijd, het middelste kind. Rustig en verstandig keek ze met haar ouders mee door de voorruit, af en toe namen van dorpen en steden voorlezend of de aandacht vestigend op mogelijk belangrijke wegwijzers.’ De volgende hoofdstukjes zoomen telkens in op een van de leden van het gezin, in verschillende periodes van hun leven. De meisjes worden vrouwen, hun vader blijft bezorgd. Dat doen vaders nu eenmaal, maar in dit geval niet onterecht. De zussen zijn klaar voor therapie. Suzanne is geremd door een onverwerkte verkrachting, Catherine verliest niet één, maar twee grote liefdes en Hanna is zo op anderen gericht dat ze zichzelf wegcijfert.
Zwart boekje
De psychoanalyse loert voortdurend om de hoek. Voor Suzanne gaat opwinding steeds gepaard met schuldgevoel en verdriet, Catherine stort zich op andere passies als haar liefde niet beantwoord wordt en er wordt al eens een psychiater of psychologisch weetje vermeld. Hanna studeert psychologie, heeft een zwart boekje met zelf genoteerde, als slogans verpakte levenslessen, ze hecht belang aan de betekenis van haar dromen en is in behandeling bij een regressietherapeut – ‘soms helpt het om terug te gaan in de tijd.’ Maar hoewel haar omgeving niet zo hoog oploopt met de zweverige aanpak
DE EERSTE ZIN HAAR
Vlak voor hij zich voelde wegglijden, bedacht Ivo hoe bedrieglijk ze waren, alle verhalen die onder de voluit levenden de ronde deden. waarbij de oorzaak van problemen in de kindertijd wordt opgedolven, lijkt het verhaal dat tegen te spreken. Freuds dubbele bodems lonken in alle verhaalwendingen. De zussen vervullen niet enkel rollen in het gezin, maar ook in het verhaal. ‘Niet wie we zijn, maar wat we denken en voelen. Dat is altijd hetzelfde gebleven. Daarin leven de mensen van toen nog even goed als wij nu vandaag. Kijk naar wat er gebleven is.’
Is dit nu later
Veelzeggend is dat, hoewel alles breedvoerig beschreven wordt, de aanleiding van hun problemen in enkele zinnen wordt afgehandeld. Hun moeder sterft in de zomer van 1976. ‘Op de terugweg naar België moest de auto aan de kant met motorpech. Haar moeder stapte uit en liep om hulp te halen terug naar het tankstation dat ze zojuist gepasseerd waren. Maar nog voor ze daar was, maaide een Spaanse vrachtwagen haar van de pechstrook. Het was ergens tussen Toulouse en Montauban.’ Het is een pluspunt dat Kathleen Vereecken dit zo stil en droog beschrijft. Door het contrast met andere passages markeert ze het belang van dat allesbepalende moment. Tegelijkertijd is het precies dit contrast dat
Haar ondergraaft. Er wordt meestal te veel benoemd, verklaard, herhaald of zelf melodramatisch opgeblazen. Het woord ‘later’ komt zo vaak voor dat het als een verdoken ondertitel door het verhaal resoneert. Het vrolijke later ‘dat nooit zou bestaan’ en het dreigende later waarnaar vooruit gewezen wordt, worden twee freudiaanse ijkpunten waartussen Haar vier levens spant. Maar wat als leiddraden bedoeld is, verandert al snel in struikeldraden. Het stoort dat je plotwendingen kunt voorspellen en hints plompweg benoemd worden. Bij wat meer sublimering had niet enkel Freud instemmend geknikt.
De meisjes worden vrouwen, hun vader blijft bezorgd