Een symbool is ook iets waard

Grote migrantengemeenschappen zijn goede inwoners van het land geworden. Hun hier geboren kinderen en kleinkinderen voelen zich Belg en zijn het ook, soms net zoals ze ook het gevoel hebben deel uit te maken van de cultuur van het herkomstland van hun ouders of grootouders. Dat is geslaagde migratie en goede integratie, tot stand gekomen in synergie tussen hun familie, onderwijs, lokale besturen en initiatieven en een langdurige betere economische toestand. Het is goed om deze proporties in herinnering te brengen. Niemand van hen ondertekende een nieuwkomersverklaring en ze slaag- den omdat ze verantwoordelijkheid namen. De nieuwe omgeving bood hun veel en die formuleerde ook verwachtingen. De eigen verantwoordelijkheid nemen was en is niet altijd makkelijk, en het gastland was ook niet altijd even duidelijk over die verwachtingen en eisen. De eerste migrantenstromen dienden om tijdelijk arbeidskrachten aan te trekken voor de wederopbouw na de oorlog: ze zouden blij zijn hier werk te vinden, naar onze normen waren het goedkope arbeidskrachten en ze zouden ook snel weer terug willen naar hun land van oorsprong. Zo liep het niet. De migratiedynamiek wij- zigde drastisch, van de vraag- naar de aanbodzijde, het aanbod nam toe en diversifieerde. Grotendeels gebeurde dat onder Europese invloed, met gezinshereniging en vrij verkeer van alle inwoners uit steeds meer lidstaten. België voerde ook geen performant integratiebeleid. Soms was het een opendeurbeleid, en soms zelfs een opennationaliteitsbeleid, maar een zinvolle ondersteuning voor nieuwkomers was er niet altijd bij. De gemeenschappen ontwikkelden wel een beleid, maar met beperkte middelen. Veelal waren onderwijs en steden en gemeenten gedwongen om fors te investe- ren. Zij werden geconfronteerd met de gevolgen van een falend migratie- en integratiebeleid: in tijden van economische crisis zijn migranten bijzonder kwetsbaar. Marginalisering en armoede grijpen om zich heen, drijven deze groepen bijeen in verpauperende buurten. Alle ingrediënten zijn dan aanwezig voor moeilijke maatschappelijke vraagstukken.

Wij en zij

Nu Europa geen buitengrenzen blijkt te hebben en enkele honderden jongeren met een islamachtergrond radicaliseerden, staat alles op scherp. We worden geconfronteerd met al de wankele aspecten van de eigen identiteit en met het onvermogen om adequaat de juiste maatschappelijke normen en waarden samen te vatten en over te brengen. Tegen die achtergrond heeft het begrijpelijke idee van een nieuwkomersverklaring postgevat. Ze heeft een symbolische waarde, en dat is ook iets waard (al moet het niet overroepen worden). Ze kan misschien het begin zijn om een publiek debat over goed burgerschap op gang te trekken. Met zijn allen. Want er is geen reden waarom niet iedereen, oude én toekomstige Belgen, een verklaring van goed burgerschap zou onderschrijven. Veel Belgen kunnen er wat van opsteken, net zoals nieuwkomers. Het zou vermijden om in de val te trappen van ‘wij’ en ‘zij’, een dichotomie die haaks staat op het idee van een samenleving.

We worden geconfronteerd met al de wankele aspecten van de eigen identiteit