Japan heeft nu keizer die weg wil
‘Als u over mijn gezondheid moet berichten, zeg dan dat ik me zorgen maak over mijn buik, die nu dik wordt’ PREMIER ABE EN CONSERVATIEVE ACHTERBAN NIET BLIJ MET WENS AKIHITO De boodschap van keizer Akihito, die gisteren in een rechtstreekse toespraak duid
| Akihito’s wens om een stap terug te zetten, ligt moeilijk, en de speculaties daaromtrent maakten zijn toespraak van gisteren spannend. De keizer mag volgens de wet het woord ‘ aftreden’ niet gebruiken, maar hij wist toch over te brengen dat hij graag de kans krijgt om dat te doen.
Een politieke handeling
Sinds hij enkele jaren geleden twee operaties onderging, was hij gaan denken over de toekomst, legde hij uit. Hij is nu in goede gezondheid, maar inmiddels wel 82 jaar oud en maakt zich zorgen ‘dat het moeilijk kan worden voor mij om mijn taken als het symbool van de staat uit te voeren’. Er zou een regentschap opgezet kunnen worden, overwoog hij, maar dat zou de problemen niet oplossen. ‘Zelfs in dergelijke gevallen verandert er niets aan het feit dat de keizer nog steeds de keizer is tot het einde van zijn leven.’ De belasting door het overlijden van een keizer is te groot, volgens Akihito. ‘ Zoals we hebben gezien in het verleden komt de maatschappij tot stilstand.’ Dat kan wel een jaar duren, legde hij uit. Ondanks de persoonlijke overwegingen is de politieke betekenis van Akihito’s wens onmiskenbaar. Volgens de Japanse grondwet is de keizer ‘het symbool van de staat en de eenheid van het volk’. Sinds de door de Amerikanen geschreven grondwet in 1947 is aangenomen, is de lezing hiervan altijd geweest dat de keizer zich absoluut niet mag mengen in politieke activiteiten. Omdat aftreden een wetswijziging vereist – een politieke handeling – zou het noemen van aftreden in strijd zijn geweest met de Japanse grondwet.
Een zet tegen premier Abe
Maar alleen al de timing van het voornemen van de keizer heeft achterdocht gewekt. Volgens de Japanse politicoloog Koichi Nakano voedt deze timing de speculatie dat de troonsafstand ‘op één of andere manier een anti-Abe zet kan zijn’. Abe is de premier van Japan. Er waren al geruchten, die de nationale omroep NHK rapporteerde nadat Abe een overweldigende meerderheid had behaald in de verkiezingen voor het Japanse Hogerhuis. En nu deze toespraak, die valt tussen de herdenking van de atoombom op Hiroshima op 6 augustus en die op Nagasaki drie dagen erna. Dagen met een belangrijke symbolische betekenis.
Liefde voor de grondwet
De keizer heeft herhaaldelijk zijn liefde voor de grondwet getoond en berouw voor Japanse daden tijdens de Tweede Wereldoorlog. In de grondwet is Japans pacifisme vastgelegd. Het is premier Abes lang gekoesterde wens om het pa-
Het is premier Abes lang gekoesterde wens om het pacifisme uit de grondwet te verwijderen, maar door de keizer is hij voorlopig druk met wat anders
cifisme juist uit de grondwet te verwijderen. De verkiezingen van afgelopen maand gaven hem de meerderheid die nodig is om het referendum uit te schrijven dat daarvoor vereist is. Nu is Abe voorlopig druk met wat anders. Voor een troonsafstand hoeft de Japanse grondwet niet veranderd te worden, maar het schept wel een discussie over de rol van het keizerlijk huis en die van de Japanse staat. Troonsafstand maakt zowel linkse als rechtse politici bezorgd omdat het een proces van ‘normalisatie’ en ‘humanisering’ van de keizer in gang zou kunnen zetten. Abe en zijn conservatieve achterban zijn niet blij met de wens van de keizer. Onmiddellijk na de toespraak liet Abe weten dat de regering gaat nadenken over de mogelijkheden. Een wetswijziging zal jaren duren.