Reclame voor nadenken
Martin Firrell wil dat we ons naar een betere wereld discussiëren. Zijn kunst projecteert hij op bekende gebouwen. Deze maand staat ze zelfs op reclameborden.
Martin Firrell is een goedaardige provocateur. Hij maakt installaties met woorden die hij projecteert op gebouwen als de Houses of Parliament, en die je op je smartphone downloadt. Ze gaan over leeftijd of culturele diversiteit, over seksuele identiteit, mannelijkheid en heroiek, over de vrijheid van het individu en rechtvaardig bestuur. Zijn oneliners zetten vaak aan tot een goed gesprek, maar zijn nooit cynisch of negatief. Toch is Firrell niet de Britse versie van de Bond Zonder Naam: daarvoor hebben zijn slogans te veel tandjes. In Tate Britain projecteerde hij ooit ‘All men are dangerous’ op een muur en leunde achterover terwijl elke dag een geanimeerd debat ontstond over mannelijkheid, criminaliteit en feminisme. Het was een van de weinige keren dat hij in een museum werkte. Het liefst werkt hij in het publiek domein. Vroeg of laat belandt zo iemand op reclameborden. Zijn nieuwe werk All identity is con
structed is de hele maand lang op grote More O’Ferrall-affiches in Groot-Brittannië te zien. Waar je normaal nieuwe auto’s verwacht, staan nu de hoofden van een zwarte homoseksuele man, een albinovrouw en een transseksuele ceo. Op de website vertellen ze, in filmpjes van anderhalve minuut, wat identiteit voor hen betekent. Dat is soms verrassend. De man die door buitenstaanders meteen in het hoekje ‘zwart’ wordt gestopt, identificeert zichzelf in de eerste plaats als homo. Hij vertelt dat uit de kast komen hem veel minder moeite kostte dan gelijkgestemde zielen vinden. ‘Het project verkent het idee dat we allemaal onze eigen identiteit creëren’, zegt Firrell op zijn site. ‘We verdienen allemaal respect en steun voor wie we moeten en willen zijn.’ Het brengt hem automatisch bij vragen als: welke gevolgen hebben de keuzes die we maken over onze identiteit? Hoe gaan we om met vooroordelen? Hoe steunen we elkaar? Firrell is autodidact: hij ging op zijn veertiende van school om, met toestemming van zijn ouders, een jaar te wandelen en te lezen. In Het hart met de vier kamers van Anaïs Nin zegt een personage dat literatuur ‘waardeloos’ is, omdat ze niet voorbereidt op de tegenslagen in het leven. De jonge Firrell wilde kunst maken waar je wel iets aan hebt in het leven.
Wijze woorden van Mr. Spock
Hij vindt daarbij niet alleen in de ‘hogere’ cultuur inspiratie. Vorig jaar maakte hij MetaScifi, een app voor iPad en iPhone met honderd minuten levenswijsheid van aliens, aanvoerders van ruimteschepen en wetenschappers uit sciencefictionreeksen als Star trek of
Stargate – ingesproken door acteurs uit de reeksen. ‘Het interesseert me hoe populaire cultuur zinnige ideeën weet te verspreiden over hoe we productief, waardevol en intrigerend zouden kunnen leven’, zei hij daarover in SFX Magazine. ‘Ik vind het raar dat “serieuze” kunstcritici vaak neerkijken op populaire cultuur’, zegt Firrell. ‘Sciencefiction is voor mij een even goede bron als andere, misschien wel een betere.’ Hij heeft een soort eerlijkheid die ontwapenend werkt, en die verklaart waarom hij graag het debat opzoekt met een groot publiek: ‘Ik heb er eigenlijk geen benul van hoe je een goed leven leidt, en de meeste mensen lijken me even verbijsterd en op zoek naar goed advies als ikzelf.’ Zijn aanpak leidde tot samenwerkingen met de Church of England en het leger. In 2008 was hij artist in residence in Saint Paul’s Cathedral in Londen. Voor The question
mark inside gebruikte hij de binnen- en buitenkant van de grote koepel. Avondlijke wandelaars zagen er in het Engels, Arabisch en Hindi woorden op verschijnen als ‘denk’, ‘niet’ of ‘rouw’. In de kathedraal werden bezoekers geconfronteerd met verklaringen als ‘Ik denk niet dat God dit had gewild’. Daarna ging Firrell een jaar in de Wellington-kazerne in Londen wonen. Uit zijn gesprekken met soldaten die terugkeerden van Afghanistan en Irak onthield hij conclusies als ‘Oorlog is altijd een falen. Het betekent dat onze diplomatie heeft gefaald en dat we in gesprekken met elkaar hebben gefaald’, die op de kapel van de kazerne werden geprojecteerd. Maar is dat kunst? ‘Maakt dat wat uit? Een betere basis voor een oordeel vind ik: boeit het mensen, spreekt het tot hen, vinden ze het zinvol?’
Firrell is niet de Britse versie van de Bond Zonder Naam: daarvoor hebben zijn slogans te veel tandjes ‘Ik vind het raar dat ‘serieuze’ kunstcritici neerkijken op populaire cultuur’ MARTIN FIRRELL