Allemaal racist, ja, maar vooral ook allemaal verantwoordelijk

Wetenschap en racisme hebben al decennia een moeilijke verhouding. In zijn opiniestuk betoogt neurochirurg Erik Van de Kelft dat racisme een aangeboren eigenschap is, een deel van ons oerbrein dat ons moest behoeden voor gevaar (DS 5 augus

tus). Iedereen wordt ermee geboren, dus het voornaamste wat we ertegen kunnen doen is het onderdrukken, en geduld uitoefenen met hen die nog niet zover zijn. Er is echter een groot probleem met zijn stelling: de angst voor de onbekende andere, potentieel gevaarlijke groep, is niet hetzelfde als racisme. Racisme is een structureel systeem waarbij een groep als intrinsiek superieur of inferieur wordt aanzien op basis van huidskleur of andere fysieke kenmerken. Racisme reduceren tot een evolutionaire overle- vingstechniek is niet enkel foutief, maar het miskent de economische en sociale motieven die aan de basis ervan liggen. Het racistische pantheon, gaande van ideologische onderbouwingen voor slavernij en kolonialisme tot Facebookcommentaar nu, kan inderdaad inspelen op de vrees voor het vreemde. Maar de basis ervan is een nauwkeurig opgebouwde ideologie die diende om bepaalde mensen als inferieur te bestempelen. Mensen die dus geschikt zijn om te onderdrukken, te gebruiken als vleesgeworden machines en hen straffeloos hun lijf en leden afnemen. Racistische ideologie is aangeleerd, en iets dat is aangeleerd, kan ook afgeleerd worden. Je kon maandag bovendien op deze bladzijden lezen over een wetenschappelijk onderzoek van Bart Meuleman en Marie-Sophie Callens dat aantoonde dat een genereus en open integratiebeleid de publieke opinie positief beïnvloedt (DS 8 au

gustus). Het racisme in een land is volgens hen verbonden met de lijn die politici uitzetten. Ook wetenschap zelf is expliciet verbonden met het creëren en in stand houden van racistische ideologie. Carolus Linnae-

‘Ik heb sterk het gevoel dat truckers elkaar inhalen uit verveling.’ Want waarom rijden ze anders even traag of snel náást elkaar, vraagt Klara-presentator

BART STOUTEN zich af (op Facebook).

us, de schrijver van het basiswerk over de classificatie van flora en fauna, vond het bijvoorbeeld ook nodig om een classificatie van de mens te schrijven. In zijn Syste

ma Naturae vind je een rangschikking van de mens op basis van huidskleur. Hij schreef deze categorieën bepaalde morele en intellectuele eigenschappen toe. De Homo sapiens europaeus beschreef hij als ‘wit, ernstig, actief en intelligent’. De Homo sapiens afer als ‘zwart, passief, lui en dom’. Zijn werk vormde de basis voor de eugenetica, een zogenaamde ‘wetenschap’ die rassenverbetering nastreefde. Ondertussen weten we dat er geen enkele basis is voor zijn werk. Ras als een biologische of genetische constructie is een illusie. Maar nog minder dan een eeuw geleden was deze manier van denken nog bon ton. We zijn inderdaad allemaal racist, of liever, we denken wel allemaal eens racistische dingen, omdat we allemaal zijn opgegroeid in een sociaal-culturele context die racisme in zich meedraagt. Maar dat ontslaat niemand van zijn individuele verantwoordelijkheid om andere informatie uit onze maatschappelijke context te halen. Van de Kelft heeft een particuliere visie op racisme, en op de manier waarop het bestreden moet worden. Maar zijn analyse is een politiek statement, geen wetenschap, en goochelen met woorden zoals ‘DNA’ of ‘stammen’ maakt dat niet minder zo.