Wie is er bang van de boze clown?

Overal in de VS beweren mensen achtervolgd te zijn door clowns. Het jaagt de Amerikanen de stuipen op het lijf. Waarom zijn we zo bang voor een lachend gezicht met een rode neus?

Als je erover nadenkt, is het vreemd: het land dat overweegt om volgende maand een clown tot president te verkiezen, is in de greep van een angstpsychose. Door clowns.

Het begon half augustus in het stadje Greenville in South Carolina. Een jongetje kwam naar adem happend zijn moeder vertellen dat hij in het bos wat verderop twee clowns had gezien die hem wenkten en hem iets toefluisterden. Enkele dagen later zag iemand anders diezelfde clowns, aan de andere kant van de stad. Nog wat later werd iemand in een stadje wat verderop achternagezeten door een clown met een (plastic) mes. En dan kwam het verhaal van Flomo the Klown, die net over de grens met Alabama via Facebook schoolkinderen bedreigde. De verhalen haalden het lokale nieuws, de politie maande op tv ouders aan uit te kijken, en voor je ‘Vote Donald

Trump’ kon zeggen, werden over het hele land griezelige clowns gespot. En de meldingen blijven toenemen. Intussen zijn ook Canada en Engeland voor de bijl gegaan, zij het niet in dezelfde mate. Zelfs in het Nederlandse Almere werd er afgelopen weekend één (1) gespot. Ons land was bij het ter perse gaan nog griezelclownvrij.

Labiele jonge vrouw

Moeten we dit nu ernstig nemen? Veel ‘waarnemingen’ zijn ongetwijfeld nep of toe te schrijven aan de uitdijende massahysterie (mede veroorzaakt door sociale media), maar zeker niet allemaal. Flomo the Klown uit Alabama is intussen gearresteerd en blijkt een labiele, zwangere jonge vrouw te zijn. Ook op andere plaatsen zijn arrestaties verricht, vooral van flauwe plezanteriken die de paniek te baat namen om zich eens te laten gelden. Niet grappig, maar het kan nog erger: er zijn mensen achternagezeten door clowns die zwaaiden met honkbalknuppels, messen en zelfs vuurwapens. Er is voorlopig niemand gewond geraakt, behalve één griezelclown, die werd neergestoken door een man die hij achternazat. Poets wederom poets.

Dit is overigens niet de eerste clownepidemie in de VS. Er was er al eentje in 1981, de genaamde Phantom Clown Scare. Toen waren de VS maandenlang in de ban van clowns die kinderen probeerden te ontvoeren in bestelwagens. Het begon in Boston, daarna in Kansas, dan zowat overal. Nooit werd iemand gearresteerd. In 1991 was het weer van dat, toen begon het in New Jersey.

Moordlustig clowns

Die malle Amerikanen ook, denkt u nu. Maar zie: in 2011 dook het fenomeen plots op in Frankrijk, al doofde dat vuurtje snel weer uit. Griezelclowns zijn dan ook een erg Angelsaksisch fenomeen. Dat heeft misschien te maken met enkele minder sympathieke iconen uit hun sociocultureel erfgoed. De seriemoordenaar John Wayne Gacy, onder meer, die in de jaren 70 meer dan dertig jongens vermoordde. Gacy luisterde vaak kinderfeestjes op als clown. Er was ook Pennywise, de moordlustige clown uit de horror-

Ook bij ons zijn er mensen die als de dood zijn voor clowns. Qmusicdj Heidi Van Tielen kreeg in de VTMshow ‘Jonas & Van Geel’. de opdracht om met een clown te dansen, en ging daarbij haast van haar stokje

klassieker It van Stephen King (die onlangs nog zijn landgenoten via Twitter opriep om weer tot hun zinnen te komen). Clowns zijn in Amerika al lang geen goedlachse kindervrienden meer – al was ook Patch Adams, de oprichter van Cliniclowns, een Amerikaan. Bij ons ligt dat anders: Luk Wyns mag met zijn Crimi

clowns nog zo zijn best doen (weldra komt de tweede film in de zalen), in onze contreien wordt de clown nog goeddeels geassocieerd met onschuldig amusement in het circus, met Pipo de clown of Bassie en Adriaan.

Versteende glimlach

Toch vind je ook bij ons mensen die als de dood zijn voor clowns. Qmusic-dj Heidi Van Tielen gaf er vorige week nog een aardige demonstratie van weg in de VTM-show Jo

nas & Van Geel. Ze kreeg de opdracht om met een clown te dansen, en ging daarbij haast van haar stokje. Er bestaat een naam voor dit fenomeen: coulrofobie (angst voor iemand die op stelten loopt). Maar dat er een naam voor is, maakt het nog niet tot een erkende aandoening: in de DSM, de bijbel van de psychiatrie, wordt van coulrofobie geen gewag gemaakt. Wat ook weer niet betekent dat de angst niet reëel is. Waar ze op gebaseerd is, daarover lopen de professionele meningen uiteen. Sommigen leggen het verband met onze angst voor robots die (te) sterk op mensen lijken – de theorie van de ‘uncanny valley’, ontwikkeld door de Japanse roboticaexpert Masahiro Mori. Anderen zien de oorzaak eerder in de ambiguïteit van de clown: je ziet een versteende glimlach en een vrolijke rode neus, maar je weet niet wie erachter schuilgaat.

Het is in ieder geval geen wijdverspreide fobie. Toch niet in Europa, blijkt uit onderzoek. Amerikaanse en Britse studies wijzen dan weer uit dat daar ongeveer alle kinderen bang zijn van clowns. Maar dat nu ook de volwassenen gezamenlijk panisch reageren, heeft weer een andere oorzaak. Volgens crisispsychologen komt dit soort massahysterie vaker voor in periodes van grote maatschappelijke onrust. Dan is het toch niet zo vreemd dat het nu gebeurt, in de aanloop naar de presidentsverkiezingen.