Onderhoudsbijdrage voor kinderen is nattevingerwerk
Gescheiden ouders met kinderen hebben geen houvast over de hoogte van het onderhoudsgeld. Afhankelijk van rechter en regio zijn de verschillen heel groot.
BRUSSEL I Wanneer een koppel met kinderen scheidt, moeten beide ouders afspreken hoe ze de opvoeding van de kinderen financieel zullen dragen. Dat gebeurt door het vastleggen van een onderhoudsbijdrage. In theorie is dat allemaal logisch en helder, maar in de praktijk blijkt de berekening in hoge mate nattevingerwerk.
Er zijn namelijk grote verschillen in de hoogte van dat bedrag, zelfs bij gelijkaardige gezinnen en bij mensen met een gelijkaardig inkomen. De betalingen voor twee kinderen schommelen in Wallonië tussen 33 en 500 euro. In Vlaanderen is dat tussen 38 en 600 euro. Ook binnen Vlaanderen zijn er regionale verschillen, afhankelijk van de rechter die zeggenschap heeft over de bijdrage.
Tot die vaststelling komen Elke Claessens en Dimitri Mortelmans (UAntwerpen) nadat ze de belastingaangiftes van bijna 2.500 gescheiden koppels bekeken. ‘In ons land bestaan verschillende systemen om de hoogte van de onderhoudsbijdrage te bepalen’, zegt Elke Claessens. Denk bijvoorbeeld aan de methode Renard of aan de Onder houdsgeldcalculator van de Gezinsbond. ‘Welke gebruikt wordt, verschilt tussen regio’s. Rechters zijn wettelijk verplicht voorgeschreven parameters in rekening te brengen, zoals de inkomsten van de ouders en kinderbijslag, maar vervolgens kunnen ze vrij kiezen welk berekeningssysteem ze gebruiken. Evengoed zie je dat zowel juristen als bemiddelaars systemen combineren om tot een middenweg te komen. Het verklaart de wildgroei aan bedragen.’
Onder en bovengrenzen?
De expartners houden daar een gevoel van onzekerheid en zelfs onrechtvaardigheid aan over. ‘Een scheiding is sowieso een turbulente periode’, zegt Claessens. ‘Dat niemand goed weet wat nu de beste manier is om de hoogte van het onderhoudsgeld te bepalen, helpt niet. Veel mensen vergelijken met elkaar, de fora staan er vol van. Ze merken dat een ander veel minder of net meer betaalt, ook al hebben ze evenveel kinderen en een gelijkaardig inkomen. Wie minder betaalt, wordt ongerust dat er later misschien een rekening volgt. Wie meer betaalt, vraagt zich af of het niet te veel is. Het wekt de indruk dat er in het huidige systeem winnaars en verliezers zijn.’
Claessens had op basis van de gegevens van FOD Financiën geen zicht op de verblijfsregeling en of er bijvoorbeeld een kind met bijzondere zorgnoden was. ‘Maar dat de bedragen zo sterk kunnen verschillen, is toch een belangrijk waarschuwingssignaal dat er iets mis is. Dat betekent nog niet dat er een uniform systeem moet komen, maar misschien wel dat er bijvoorbeeld onder en bovengrenzen vastgelegd kunnen worden om de verschillen minder groot te maken.’
De betalingen voor twee kinderen schommelen in Vlaanderen tussen 38 en 600 euro, in Wallonië tussen 33 en 500 euro
‘In de Whatsappgroep “Vooruit met de geit” motiveerden vrienden me om niet bij de pakken te blijven zitten. Dat optimisme heb je nodig na een scheiding’ INE LEMMENS Alleenstaande moeder van twee tieners
MELSELE I ‘Ah, kijk, daar is mijn therapeut.’ Boris springt op de schoot van Ine Lemmens (44). Met een aankoopprijs van tien euro is de gecastreerde kater ongetwijfeld de goedkoopste psychotherapeut van het land, maar aan de lach van Ine te zien heeft hij de job uitstekend gedaan. ‘Ik was niet per se fan van huisdieren, maar ik had de tweeling beloofd dat als we eenmaal een nieuw huis hadden gevonden, ze een poes mochten hebben. Uiteindelijk heb ik er het meest aan gehad, denk ik soms. ’s Ochtends streelt hij langs je benen en op de dagen dat de kinderen bij hun vader zijn, trekt Boris me terug naar mijn lege nest.’
Van ‘wij’ naar ‘ik’
Ine scheidde drie jaar geleden. Sindsdien staat ze in de statistieken geturfd als een eenoudergezin. ‘Ja, dat is wel wat’, zegt ze. ‘Je gaat plots van een “wij” terug naar een “ik”, terwijl ik helemaal niet zo ikgericht ben. En vervolgens moet je een nieuw soort “wij” worden, namelijk jij en je kinderen. Een nieuw soort gezin.’
Dries Van Gasse (UAntwerpen) deed verschillende diepteinterviews met eenoudergezinnen – ook met Ine. Hij wilde als socioloog het belang van een sociaal netwerk tijdens een scheiding in kaart brengen. Van Gasse presenteert zijn resultaten deze week op de Divorce Conference aan UAntwerpen.
Voor Ine is dat belang duidelijk. ‘Als je scheidt, wordt je hele netwerk getroffen’, vertelt ze. ‘Sommige vrienden verdwijnen stilletjes, of ze kiezen een kant, maar evengoed neem je zelf afscheid omdat je geen nood hebt aan medelijden maar aan mensen die je uit de put trekken.’ Zelf ging ze op zoek naar lotgenoten en vond die vaak toevallig, bijvoorbeeld op reis op de skilatten. ‘Mijn sociaal netwerk is nu een combinatie van mensen die al een heel levenstraject met mij hebben afgelegd en die me door en door kennen, en van mensen die mijn expartner niet kennen en dus deel uitmaken van een nieuw verhaal. Dat doet deugd.’
Vlak na de scheiding woonde ze samen met dochter en zoon – toen dertien jaar oud – een paar maanden in bij haar vader. ‘Die eerste nacht in mijn oude bed … Ik voelde me thuiskomen’, herinnert ze zich. ‘Mijn vader, zijn vriendin en mijn zussen hebben ons ontzettend goed opgevangen. Er zat zoveel troost in de wetenschap dat ze insprongen voor basiszaken zoals eten, boodschappen doen, vervoer naar school. Ik ben er zeker van dat wie dan op familie en vrienden kan rekenen, het rouwproces van een scheiding sneller en gezonder doorloopt.’
Sociaal vangnet
Dat zegt ook Van Gasse. ‘Bij een scheiding wordt vooral gefocust op de problemen en risico’s’, zegt hij. ‘Denk aan de financiële risico’s, de verhoogde kans op eenzaamheid en de moeilijke oefening om als alleenstaande ouder het ouderschap met werk te combineren. Maar in die turbulente periode zie je ook hoe een sociaal netwerk plots een vangnet wordt. In het scheidingsproces evolueren familie, vrienden en kennissen van klankbord tot raadgever, coouder, taxi ... Belangrijk is dat hun rol doorheen de tijd verandert en dat ze de ouder stimuleren om taken opnieuw op te nemen.’
Maar, ondervond ook Ine Lemmens, cruciaal is de ingesteldheid van de mensen die je omringen. ‘Het begin van een scheiding is altijd een negatief verhaal, dus dan is het kwestie van je positief te omringen. Ik had bijvoorbeeld de Whatsappgroep “Vooruit met de geit”. De berichten van vrienden gaven me de energie om niet bij de pakken te blijven zitten. Tenslotte is het een fase waar je doorheen moet tot de tijd raad brengt. Uiteindelijk komt alles altijd goed. Zeker als je gezegend bent met vrienden en familie die je graag zien en waar je op kunt rekenen.’
Stel zelf uw vragen over echtscheiding anno 2017 aan socioloog Dimitri Mortelmans (UAntwerpen) en familiaal bemiddelaar Monique Van Eycken (Apart). Dat kan via mail op dsvideo@standaard.be. Op maandagavond 9 oktober leggen we hen lezersvragen voor in een dS Live. U kunt die vanaf 20 uur volgen op www.standaard.be en via onze Facebookpagina.