‘We hebben een Europees Zomerakkoord nodig’

‘We zijn koppig’, zegt premier Charles Michel. Samen met generatiegenoten zoals Emmanuel Macron en Xavier Bettel wil hij dat de Europese leiders tegen 2019 knopen doorhakken. ‘Er zijn al veel mooie speeches gehouden over de toekomst van Europa. De komende

BRUSSEL I België moet in de cockpit zitten van de onderhandelingen over de toekomst van de Europese Unie, zei Charles Michel dinsdag tijdens zijn regeerverklaring in de Kamer. Geconfronteerd met de opmerking dat we de indruk hebben dat hij de jongste maanden eerder ach ter aan het vliegtuig zat, zet hij zich direct schrap. ‘Die vraag verbaast me, eerlijk gezegd. Die indruk klopt niet. Weinig collega’s zijn de jongste maanden zo actief geweest’, reageert hij, kort voor de vertrouwensstemming in de Kamer plaatsvindt.

‘Ik ben zeer geëngageerd, om dat de Europese Unie een meer waarde kan zijn – als we de nodige beslissingen nemen. Op de jongste informele top in Tallinn was ik tijdens de lunch een van de meest actieven om duidelijkheid te krijgen over de procedure die we zullen volgen om te beslissen.’

Hoe kunnen we afmeten dat u in de cockpit zit?

‘Ik was de eerste binnen de Europese Raad om te pleiten voor een Europa met verschillende snelheden. In het begin bekeken mijn collega’s me met grote ogen aan, enkele maanden later volgden landen als Duitsland, Spanje en Frankrijk.’

‘Tweede voorbeeld: ik heb ge zegd dat we een andere methodiek moeten kiezen. Telkens als we proberen met 27 vooruitgang te boeken in afzonderlijke dossiers, zoals sociale dumping of industrieel beleid, botsen we op blokkeringen van enkele landen. Als we ons bij Europese toppen blijven opsluiten in een aanpak per thema, missen we de kans om een strategische visie te ontwikkelen. Als we meer op het bord leggen en grotere politieke akkoorden proberen te sluiten, moet het mogelijk zijn beslissin gen te nemen – zoals dat gebeurt in een coalitieregering. Een beetje zoals het Zomerakkoord, maar dan op zijn Euro pees. Nu stel ik vast dat meer en meer landen mijn mening delen, zoals bleek uit de toespraak van de Franse president Emmanuel Macron aan de Sorbonne.’

Commissievoorzitter Juncker keerde zich in zijn state of the union nadrukkelijk tegen dat idee van een Europa met verschillende snelheden, omdat hij vreest dat de kloof met Oost Europa nog groter wordt.

‘Zo interpreteerde ik de toespraak van Juncker niet. We moeten zo veel mogelijk de een heid met 27 waarborgen en versterken – dat is mijn plan A. Maar als het niet mogelijk is om met 27 te beslissen, wat moeten we dan doen? Niet beslissen? Neen.’ Medeplichtige generatiegenoten

Is er een nieuwe as in de maak met jonge, liberale leiders zoals Macron, de Luxemburgse premier Xavier Bettel en uzelf?

‘Er is een soort medeplichtigheid en verstandhouding onder generatiegenoten – al zit ik op veel punten op dezelfde lijn als de Duitse bondskanselier Angela Merkel. Maar dat voluntarisme is een nieuw element: we willen overschakelen van een Europa dat ondergaat naar een Europa dat een positief project ontwikkelt. Om die overgang te maken, is er meer nodig dan toespraken. De jongste twee à drie jaar is er al veel gepraat en zijn er veel mooie speeches gehouden over de toekomst van Europa. De komende twaalf maanden moeten we in vijftien à twintig dossiers politieke beslissingen nemen. Het is nu aan mijn generatie om het Europese project een nieuw elan te geven. We zijn koppig. En samen met anderen weiger ik nog langer het monopolie van het debat over te laten aan linkse of rechtse extremisten, die niet houden van de Europese Unie en haar waarden van vrijheid, emancipatie en democratie.’

Een cruciaal dossier wordt de verdieping van de eurozone. Macron denkt aan een eigen begroting voor de eurozone, om landen te hulp te schieten bij een nieuwe, scherpe economische crisis. De sterkere landen zijn niet bereid zomaar solidair te zijn met zwakkere landen.

‘Een groep landen zegt: “Wij hebben onze hervormingen doorgevoerd, we zullen solidair zijn als ook de anderen hun huiswerk gedaan hebben.” Andere zeggen dan weer: “Jullie moeten solidair zijn met ons, want we kunnen die hervormingen niet doorvoeren als we geen zuurstof krijgen.” Het is vandaag een dovemansgesprek.’

‘Ik leg een concreet voorstel op tafel, naar analogie met de werkwijze voor de invoering van de euro. Laten we een timing afspreken – tussen twee en vier jaar. Landen die in die periode bijkomende hervormingen doorvoeren, krijgen uitzicht op de voltooiing van de bankenunie, vooruitgang inzake gezamenlijk schuldbeheer en extra capaciteit om te investeren.’

Dit voorstel zou ook uw regering ten goede komen. De NVA loopt niet echt warm voor die verdieping van de euro.

‘Binnen de coalitie delen we niet noodzakelijk dezelfde visie over de details. Maar de jongste drie jaar hebben we nog geen enkele moeilijke beslissing gehad over ons Europees engagement en de toekomst van Europa. Nooit, nooit, nooit. Ik zeg het met de glimlach, maar hetzelfde kan niet gezegd worden over de vennootschapsbelasting of eerlijkere fiscaliteit.’

Een ander project is de uitbouw van een Europese defensie. Dan lijkt het ons niet echt verstandig om de F16's te laten vervangen door een Brits of een Amerikaans gevechtsvliegtuig.

‘We hebben gekozen voor transparantie, met een aanbesteding en een rol voor het parlement. Frankrijk diende geen aanbod in en wilde niet in de logica van een aanbesteding stappen. We hebben van hen dus nog geen details gekregen. Dat is geen makkelijke positie voor de regering. We moeten dit minutieus bekijken.’ Rivaliserende Britten

Inzake de Brexit moeten jullie vrijdag op de Europese top beslissen of er genoeg vooruitgang geboekt is om te kunnen onderhandelen over de toekomstige relatie. Is die vooruitgang er?

‘Vandaag niet. Dat vormt een probleem, gezien de nauwe han delsrelatie tussen België en GrootBrittannië. Ik ben vastbesloten om de economische belangen van ons land te verdedigen en volg de onderhandelingen van zeer nabij. De eenheid onder de 27 is solide en zeer rationeel – helemaal niet rancuneus – over de eerste drie dossiers: de rechten van EUburgers, de rekening en de kwestie van de grens met NoordIerland. Ik zeg niet dat alles tot in de details geregeld moet zijn voor de overstap naar de volgende fase, maar er moet minstens overtuigende vooruitgang zijn.’

Het politieke landschap in Groot Brittannië lijkt wel een ruïne. Jullie zullen donderdag de beslissing uitstellen tot december. Maar zullen die twee maanden veel verschil maken?

‘Het klopt dat de bal eerder in het Britse dan in het Europese kamp ligt. We zien een groei ende rivaliteit tussen premier Theresa May en haar minister van Buitenlandse Zaken, Boris Johnson. Het gebrek aan een solide onderhandelingspositie aan Britse kant bemoeilijkt de onderhandelingen. Ik hoop dat de Britten zo snel mogelijk hun eenheid terugvinden.’

Denken jullie al aan noodscenario’s?

‘Ik wil geen paniek creëren, want dat is niet het gevoel onder de 27. Maar we zijn zeer alert.’

Op de dag van het Catalaanse referendum verstuurde u een tweet waarin u het geweld veroordeelde. In Barcelona was men er gelukkig mee, in Madrid veel minder. Bent u niet bang voor represailles, bijvoorbeeld bij de benoeming van de nieuwe baas van Europol, waarvoor Catherine De Bolle kandidaat is?

‘Ik kan me niet inbeelden dat een prestigieus EUland als Spanje voor zo’n aanpak zou kiezen. Onze diplomaten zijn ook in permanent contact om onze positie uit te leggen. Ik maak me dus geen zorgen.’

‘Waarom verstuurde ik die tweet? Drie dagen eerder hadden we het op de top in Tallinn over de Europese waarden. Geconfronteerd met zulke beelden op Europese bodem kon ik me niet indenken dat er geen reactie zou komen van de Europese leiders. Ik stel vast dat de Europese Commissie 24 uur later in grote lijnen mijn redenering overgenomen heeft, met de oproep tot dialoog en de vaststelling dat geweld niet de goede oplossing is.’

Bij de NVA is te horen dat zij de inspiratie voor de tweet leverden.

‘Ik heb geen inspiratiebron nodig om mijn persoonlijke mening uit te drukken na het zien van zulke beelden. Ik stel vast dat mijn collega’s nu ook zeggen dat er nood is aan een dialoog – die cockpit, dus. Wat er tussen Spanje en Catalonië gebeurt, stelt Europa op de proef, omdat het om een politieke crisis gaat die fundamentele kwesties raakt. Dit is meer dan een juridische crisis, dit is een politieke crisis geworden. Dat los je op met dialoog.’

U zult de Spaanse premier Mariano Rajoy donderdag zien. Zal dat uw boodschap zijn?

‘Ik ben niet de man van twee boodschappen. Het gezond verstand zegt dat er nood is aan een dialoog in plaats van aan een zenuwenoorlog.’

Is er nood aan een internationale bemiddelaar? Moet de Commissie die rol spelen, of Herman Van Rompuy?

‘We moeten eerst de dialoog nog een kans geven. Alleen als we een definitieve mislukking zouden vaststellen, moeten we ons afvragen of er nood is aan een Europese of internationale bemiddeling.’

Als de Catalaanse ministerpresident Carles Puigdemont de onafhankelijkheid van Catalonië definitief uitroept, bestaat er dan een kans dat België die erkent?

‘Dat is niet aan de orde. Als ik me nu als Europees leider zou uitspreken over een theoretische vraag, zou dat niet consequent zijn met onze oproep tot dialoog.’

‘Het monopolie van het debat weiger ik nog langer over te laten aan linkse of rechtse extremisten die niet houden van Europa’

‘Het gezond verstand zegt dat er in Spanje nood is aan dialoog, in plaats van aan een zenuwenoorlog’