‘Je kan de ogen niet sluiten en zeggen: ze wilden geen asiel’
Mag Theo Francken élke Soedanees terugsturen die geen asiel vraagt, maar toch mogelijk gevaar loopt omdat hij uit Darfur komt? Neen.
Nota aan Theo Francken: ‘Asielzoekers uit de gebieden Darfur, ZuidKordofan en de Blauwe Nijl (in Soedan, red.) riskeren vervolging vanwege hun nietArabische etnie en afkomst. Daardoor krijgen zij automatisch erkenning als vluchteling.’ Verstuurd: 24 oktober. Afzender: het CommissariaatGeneraal voor de Vluchtelingen en Staatlozen (CGVS).
De nota is niet onbelangrijk. Staatssecretaris voor Asiel en Migratie Theo Francken (NVA) wist dus dat Soedanese transmi granten uit sommige gebieden vervolging of onmenselijke behandeling riskeren. Toch heeft de Dienst Vreemdelingenzaken (DVZ) een tiental Soedanezen op het vliegtuig gezet.
Is dat wel correct verlopen? ‘De overheid weet dat er probleemgebieden in Soedan zijn. Het is haar verantwoordelijkheid om te onderzoeken of iemand bij terugkeer een risico loopt’, zegt professor en migratiespecialist Dirk Vanheule (UAntwerpen). Dat heet de ‘toetsing aan artikel 3 van het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens’. Dat verbiedt repatriëring als er een risico op vervolging, onmenselijke of vernederen de behandeling bestaat.
Een technische zijsprong: als migranten asiel aanvragen, bekijkt het CGVS altijd of een migrant in gevaar is bij een terugkeer. Maar de tien Soedanezen die na de komst van de omstreden Soedanese identificatiemissie op het vliegtuig gezet zijn, hadden geen asiel aangevraagd.
‘Afkomst niet van belang’
In dat geval is het de DVZ die de toetsing aan artikel 3 van het EVRM doet. Is dat gebeurd? ‘Ja, maar summier’, zegt Freddy Roosemont, directeurgeneraal van de DVZ. Hoezo, summier? Is artikel 3 van het EVRM dan niet ‘heilig’, zo
als premier Michel stelde? En moet dat artikel niet altijd grondig worden getoetst? Roosemont: ‘De Soedanezen hebben hun vrees voor terugkeer op geen enkele manier laten blijken, ook niet met een asielaanvraag. Dat laat ons besluiten dat ze instemmen met een terugkeer naar Soedan.’
Begin december verklaarde Theo Francken in de Kamer geen gegevens te hebben over de exacte regio’s van afkomst van de Soedanezen. ‘Op basis van hun verklaringen (aan de Soedanese identifi
catiemissie, red.) vermoed ik van wel’, zegt Roosemont vandaag. ‘Maar de precieze afkomst is van minder belang. Als mensen een vrees hebben, waarom uiten ze die dan niet als het hen meermaals gevraagd wordt?’
De redenering luidt: niet iedereen in Soedan loopt gevaar bij terugkeer. Als iemand bescherming wil, moet hij asiel aanvragen, zodat het CGVS de situatie individueel kan beoordelen. Wie dat niet doet, loopt geen gevaar, besluit de DVZ. Rammelt die redenering niet? Als de DVZ niet weet of iemand uit Darfur afkomstig is, hoe kan hij dan inschatten of die persoon bij terugkeer gevaar loopt?
‘De Belgische overheid moet 100 procent zeker zijn dat de veiligheid gegarandeerd is’, zegt professor Vanheule. ‘De bewijslast
‘De Soedanezen hebben hun vrees voor terugkeer op geen enkele manier laten blijken, ook niet met een asielaanvraag. Dat laat ons besluiten dat ze instemmen met een terugkeer naar Soedan’ FREDDY ROOSEMONT Dienst Vreemdelingenzaken
‘Als je als overheid iemand terugstuurt zonder je af te vragen waar hij zal terechtkomen, kan je spreken van een manifest gebrek aan een rigoureus onderzoek’ FRÉDÉRIC TAMBORIJN Persmagistraat RvV
ligt bij de overheid. Waren er te veel risico’s, dan had de DVZ de Soedanezen niet mogen terugsturen. Je kunt als overheid de ogen niet sluiten en zeggen: ze hebben geen asielaanvraag ingediend.’
De Raad voor Vreemdelingenbetwistingen zit op dezelfde lijn: ‘Artikel 3 van het EVRM is absoluut en laat geen ruimte voor afweging’, zegt persmagistraat Frédéric Tamborijn. ‘Als overheid moet je zeker zijn dat de persoon die wordt teruggestuurd, niet aan een mensonwaardige behandeling zal worden onderworpen.’ Of iemand al dan niet asiel heeft gevraagd, doet er niet toe.
‘Het klopt dat het soms moeilijk is om niet alleen de nationaliteit, maar ook de regio te bepalen vanwaar iemand afkomstig is, zeker wanneer de betrokkene niet wil meewerken’, zegt Tamborijn. ‘Maar als je als overheid iemand terugstuurt zonder je af te vragen waar hij zal terechtkomen, kan je spreken van een manifest gebrek aan rigoureus onderzoek.’
Aparte audit
Krijgt dit opnieuw een staartje, nadat Francken vorige week al werd betrapt op een ‘leugentje om bestwil’? Nahima Lanjri, Kamerlid en migratiespecialist voor CD&V, is het niet eens met de redenering van de DVZ en de staatssecretaris. ‘We moeten altijd het zekere voor het onzekere nemen’, zegt Lanjri. Vrijdag zegde ze al haar vertrouwen op in Francken. Nu heeft ze nog meer twijfels over de procedure die de staatssecretaris hanteert en de ernst waarmee de toetsing aan het EVRM is gebeurd. Ze vraagt een onderzoek.
‘We kunnen het CGVS in alle onafhankelijkheid laten oordelen. Er lopen ook audits naar de DVZ. Misschien kan dit daaraan toegevoegd worden? Zo niet, kunnen we ook een aparte audit starten.’
De PS, Groen en Ecolo vragen dat de premier nog deze week voor het parlement verschijnt: ‘Theo Francken heeft willens en wetens mensen richting foltering gestuurd’, zegt Ahmed Laaouej (PS). ‘De PS wil dat de staatssecretaris aftreedt.’ Van de premier voorlopig geen commentaar. Ook Francken wilde gisteren niet officieel reageren.