Een nieuwe dag is aangebroken!

Oprah’s ‘Yes we can’

BRUSSEL I #Oprah2020 en #oprahforpresident waren gisteren trending op sociale media, na de speech van Oprah Winfrey op de Golden Globes. De Amerikaanse presentatrice en actrice ontving er als eerste zwarte vrouw de Cecil B. DeMilletrofee, een oeuvreprijs. Met haar toespraak, een eerbetoon aan de #metoobeweging, reeg Winfrey de staande ovaties van de elite van de Amerikaanse tv en filmindustrie aaneen. The Washington Post noemde het ‘een historische speech, waar je kippenvel van kreeg’ en het internet vond prompt dat ze zich kandidaat moet stellen om in 2020 de eerste vrouwelijke Amerikaanse president te worden.

Nemen haar bewonderaars hun wensen voor werkelijkheid, of zou Winfrey in 2020 echt een gooi willen doen naar het Witte Huis? Tegenover het persagentschap Bloomberg ontkende ze gisteren dat ze presidentiële ambities heeft. Maar in de coulissen van de Golden Globes gaf haar partner, Stedham Graham, de believers in #Oprah2020 wel een sprankeltje hoop. ‘Dat beslist het volk’, zei hij, toen de LA Times hem vroeg naar eventuele presidentiële plannen. ‘Ze zou het zeker doen.’ Twee naaste vrienden verklaarden dan weer anoniem aan CNN dat Oprah al maanden een eventuele kandidatuur overweegt. Haar speech bracht de VS alvast in vervoering, en wel hierom:

Ze geeft geschiedenisles

Het staat altijd presidentieel om dode en levende helden te eren in je toespraak. De speech van Winfrey zat vol historische referenties. Ze verwees naar Recy Taylor, een zwarte vrouw die in 1944 verkracht werd door zes blanke mannen en later actief werd in de burgerrechtenbeweging, naar Sidney Poitier, de eerste zwarte acteur die in 1982 de Cecil B. DeMilletrofee ontving, en naar de zwarte burgerrechtenactiviste Rosa Parks, die in 1955 haar zitplaats op de bus weigerde af te staan aan blanken.

‘Met al die verwijzingen plaatst ze haar speech in historisch perspectief’, zegt Kristof Geutjens, directeur Communicatie van minister van Werk Kris Peeters (CD&V) en medeoprichter van Speech!, een organisatie die het speechschrijven in Vlaanderen wil professionaliseren. ‘Eigenlijk zegt ze: ook dit is een kantelmoment. En dat moeten we samen grijpen. Ze formuleert ideeën die tot een nieuwe maatschappelijke realiteit moeten leiden, waarin geen enkele vrouw nog #metoo moet zeggen.’

Ze wordt persoonlijk

Ook populair bij politieke heren en dames van grote statuur: benadrukken dat je van eenvoudige komaf bent. Oprah, die als kind van een alleenstaande moeder in armoede opgroeide, begon haar speech met de beschrijving van hoe ze als klein meisje Sidney Poitier in 1964 ‘vanop hun goedkope sofa’ op tv als eerste zwarte acteur een Oscar zag winnen. Ze vertelde hoe haar moeder thuiskwam, ‘moe van andermans huizen schoon te maken’. Ze had het over vrouwen die ‘zoals mijn moeder jaren van misbruik hebben doorstaan omdat ze hun kinderen te eten moesten geven’. Het was ook de gouden regel van Barack Obama’s voormalige speechschrijver Jon Favreau: ideeën maak je concreet door over mensen te vertellen.

‘Het knappe is dat ze persoonlijk wordt, maar dat het uiteindelijk niet om haar draait’, zegt Geutjens. ‘Voor een dankwoord is dat wel heel bijzonder. Ze betrekt er de hele maatschappij bij.’

Ze brengt het als een volleerde actrice

Een speech is een stukje theater. Winfrey bracht haar toespraak alsof ze alles ter plekke verzon, hoewel er natuurlijk hard aan gesleuteld is. Met haar blik, intonatie en stem speelde ze in op de emoties van het publiek.

Ook stijlfiguren uit de antieke retorica zoals paradox, drieslag en herhaling hebben duidelijk geen geheimen voor haar. ‘Hun tijd zit erop’, zei Winfrey, over mannen die hun macht misbruiken. Niet toevallig zei ze het drie keer na elkaar – trucjes waarmee ze de toehoorder bij de les hield.

Ze geeft hoop

Een memorabele speech roept op tot actie. ‘Ik wil dat alle meisjes die nu kijken, weten dat er een nieuwe dag aangebroken is’, zei Winfrey op het hoogtepunt van haar speech. Die ‘nieuwe dag’ is haar ‘Yes we can’.

‘Het gaat over een zwaar thema, maar optimisme staat voorop’, zegt Geutjens. ‘Daarmee zet ze zich af tegen de retoriek van Trump, die angst en een wijtegenzijverhaal centraal plaatst. Oprah praat amper over de mannen die vrouwen misbruikt hebben. Ze heeft het over de slachtoffers en over alle mannen en vrouwen die verandering willen.’

Ze laat zich niet afleiden

Het onderscheidt grote redenaars van bescheiden praters: wanneer het publiek applaudisseert, ga je gewoon door met je speech. En dus bleef ook Oprah onverstoorbaar voortpraten tussen alle staande ovaties door. ‘Dat is even moeilijk als gedurfd’, zegt Geutjens. ‘Alleen heel ervaren redenaars kunnen dat.’

Winfrey ontkent presidentiële ambities te hebben. Maar in de coulissen van de Globes zei haar partner: ‘Het volk beslist. Ze zou het zeker doen’