Ook getest op mensen: dieselgassen
De reputatie van de Duitse automobielindustrie loopt verdere schade op, nu blijkt dat zij de uitlaatgassen van haar wagens op mensen liet testen. Maar hoe laakbaar is dat eigenlijk?
BRUSSEL I De beroering die vorige week ontstond nadat bekend was geraakt dat Duitse autofabrikanten proeven met uitlaatgassen op apen hadden laten uitvoeren, is er niet minder geworden nu de
Stuttgarter Zeitung en Süddeutsche Zeitung gisteren over gelijkaardige experimenten bij mensen berichtten. Volgens de Duitse kranten testte de Uniklinik Aachen in de loop van 2013 en 2014 de effecten van stikstofdioxide (NO2), dat voorkomt in de uitlaatgassen van auto’s, op de luchtwegen van 25 gezonde vrijwilligers. Proefpersonen moesten een maand lang één keer in de week drie uur lang lucht inademen met verschillende concentraties stikstofdioxide.
Dat gas irriteert de luchtwegen en wordt onder meer in verband gebracht met astma, bronchitis en hartziekte. Volgens een studie van het Europees Parlement zouden jaarlijks 70.000 Europeanen vroegtijdig overlijden als gevolg van stikstofdioxidevervuiling. De experimenten in Aken waren besteld door de Europäische Forschungsvereiniging für Umwelt und Gesundheit im Transportsektor (EUGT), een lobbyorganisatie van de Duitse autoindustrie.
Volgens The New York Times, dat het nieuws over de apenproeven naar buiten bracht, passen de studies in pogingen van de Duitse autoindustrie om twijfel te zaaien over de schadelijkheid van dieselwagens. De EUGT sponsorde eerder al onderzoek dat een beslissing van de Wereldgezondheidsorganisatie moest counteren om dieseluitlaatgassen als kankerverwekkend te classificeren. De vereniging financierde ook studies die twijfel deden rijzen over de vraag of het weren van oudere dieselvoertuigen uit steden luchtvervuiling vermindert.
Ethische commissie
Dat ook de experimenten bij mensen met die bedoeling werden besteld, kan Tim Nawrot, hoogleraar Milieukunde aan de Universiteit Hasselt, niet uitsluiten. Maar de algemene verontwaardiging over het feit dát zo’n studie is uitgevoerd, en dan nog wel door een universitair ziekenhuis, deelt hij niet.
‘Ik begrijp de commotie eerlijk gezegd niet. Mocht deze studie besteld zijn geweest door een neutrale overheidsinstelling en niet door de autoindustrie, dan hadden we deze polemiek nooit gehad. Want zulke studies worden wel vaker uitgevoerd, bij gezonde vrijwilligers die vooraf van alle eventuele risico’s op de hoogte zijn gesteld, en nadat de ethische commissie van het betrokken ziekenhuis ermee heeft ingestemd.’
De studies zijn waardevol, zegt Nawrot: ‘Je kunt er heel precies mee nagaan welke invloed een bepaalde fractie dieseluitlaatgassen heeft. Met experimenten in real
life is dat een stuk moeilijker: dan bevatten uitlaatgassen behalve stikstofdioxide ook nog eens roet en fijn stof, en is veel lastiger uit te maken welk effect welk bestanddeel op de gezondheid heeft.’
De experimenten in Aken wezen overigens uit dat de gezondheid van proefpersonen op de korte termijn geen meetbaar nadelige effecten had ondervonden van het ingeademde stikstofdioxide. Er werden geen ontstekingsreacties op de luchtwegen gezien, blijkt uit het onderzoeksverslag in het blad International Archives of Occupational and Environmental Health.
De Duitse autoindustrie kwam de afgelopen jaren onder vuur te liggen, nadat was gebleken dat het Volkswagenconcern de Amerikaanse en Europese overheden had misleid over de uitstootwaar
‘Wie thuis op gas kookt zonder de afzuigkap aan te zetten, ademt hogere concentraties NO2 in dan de vrijwilligers in deze studie’ TIM NAWROT Professor Universiteit Hasselt
de van haar dieselwagens. Door ‘sjoemelsoftware’ te installeren in elf miljoen auto’s, deed de constructeur van Seat, Volkswagen en Audi het voorkomen dat de wagens minder uitstootten dan in werkelijkheid. De programmatuur was in staat te herkennen wanneer een auto getest werd op de rollenbank. In die gevallen schakelde het een mechanisme in dat de uitlaatgassen opschoonde.
Vrachtwagenchauffeurs
De EUGT, in 2007 opgericht op initiatief van de Duitse autoconstructeurs Volkswagen, BMW, Daimler en Bosch, werd vorig jaar opgeheven. Toen de proeven met mensen plaatsvonden, was Bosch al uit de organisatie gestapt – ten tijde van de apenproeven nog niet. De vier bedrijven namen de afgelopen dagen haastig afstand van zowel apen als mensenproeven.
De Uniklinik van Aken blijft evenwel achter haar onderzoek staan. Het ziekenhuis zegt dat het onderzoek diende om de gezondheid op de werkplek van bijvoorbeeld vrachtwagenchauffeurs te optimaliseren en dat de blootstelling van de vrijwilligers aanzienlijk lager was dan de concentraties op veel werkplekken in Duitsland.
‘Dat klopt’, zegt Tim Nawrot. ‘Wie thuis op gas kookt zonder de afzuigkap aan te zetten, ademt hogere concentraties NO2 in dan de
vrijwilligers in deze studie.’