Zeman geeft anti-Brussels sentiment verse munitie
De herverkiezing van Milos Zeman als president van Tsjechië maakt nogmaals duidelijk hoe diep in OostEuropa het wantrouwen tegenover migranten is.
BRUSSEL Heeft Milos Zeman (73) zijn herverkiezing te danken aan fake news? Het fenomeen speelde in elk geval een opvallende rol in de campagne. Als bewonderaar van Donald Trump en Vladimir Poetin was Zeman niet vies van een beetje mediamanipulatie.
De tweede ronde van de Tsjechische presidentsverkiezingen zou een dubbeltje op zijn kant worden, al gaven de opiniepeilers aanvankelijk Zemans uitdager, Jiri Drahos, een lichte voorsprong. Maar het dubbeltje viel naar de andere kant: Zeman kreeg 51,3 procent en mag nog eens vijf jaar president blijven.
Zijn verkiezing is exemplarisch voor het maatschappelijk debat in de meeste OostEuropese lidstaten, dat uitermate gepolariseerd is geworden. De proWesterse, liberale, groot stedelijke burgers staan lijnrecht tegenover de conservatieve, eurosceptische krachten die vooral aanhang hebben bij de gewone, lageropgeleide inwoners van het platteland. Vooral het door ‘Brussel’ opgelegde migratiebeleid wordt daarbij gebruikt om de kloof tussen beide kampen te vergroten. Maar breder gaat het over waar de macht in de Europese Unie moet liggen.
Zeman en Drahos waren de perfecte vertegenwoordigers van de twee kampen. Zeman begon zijn politieke carrière als communist, werd even sociaaldemocraat, maar schoof steeds meer op naar (extreem)rechts, met een grote afkeer voor alles wat naar moslims en migratie ruikt. Drahos, een bedaarde chemieprofessor en lid van de Tsjechische Academie voor wetenschappen, profileerde zich als het bedachtzame, erudiete alternatief. Hij hoopte op die manier de zwijgende meerderheid voor zich te winnen.
Maar dat was buiten de straatvechter Zeman gerekend. Die voerde een bijzonder agressieve campagne, inclusief fake news. Via de sociale media en dubieuze websites werd Drahos zelfs beschuldigd van pedofilie. Maar het zwaartepunt van de campagne lag bij het migratievraagstuk. ‘Stop immigranten en Drahos. Dit is ons land. Stem Zeman!’, was te lezen op levensgrote verkiezingsborden. En hoewel Tsjechië nauwelijks asielzoekers heeft – vorig jaar waren er 116 asielaanvragen – sloeg de boodschap aan.
De herverkiezing van Zeman is een opsteker voor de Poolse, Slovaakse en Hongaarse regeringen. Het Visigradblok dat de conflicten met de Europese Commissie opstapelt, voelt zich opnieuw versterkt. Hun onverzettelijkheid over de aanpak van het migratievraagstuk zal alleen maar groter worden. In zijn felicitatiebrief sprak EUpresident Donald Tusk de hoop uit dat ‘Tsjechië een constructieve partner blijft van de EU.’
Nagel
Maar het is duidelijk dat de vier Visigradlanden een andere visie hebben op ‘constructief samenwerken in de EU’. De vier zaten vorige week samen aan tafel om na te denken over de ‘toekomst van Europa’. De communicatie nadien was helder: ze blijven ervan overtuigd dat ‘de EU het beste samenwerkingsverband is om de externe en interne uitdagingen aan te pakken’. Maar het moet een ‘eenheid in verscheidenheid’ zijn. De EU moet ‘de specifieke identiteit van de lidstaten’ respecteren. Lees: minder bemoeizucht uit Brussel en meer macht bij de lidstaten.
De vier regeringen zullen de komende maanden nog meer op die nagel gaan kloppen, want ze genieten daarvoor brede steun bij de bevolking. Dat geldt zeker voor de Poolse PiSregering en voor de Hongaarse premier, Viktor Orban. Diens Fideszpartij zal over twee maanden de parlementsverkiezingen met een grote voorsprong winnen.
In Tsjechië zal Zeman zijn invloed op de regeringsvorming laten gelden. Daar probeert de populistische premier Babis een nieuwe regering op de been te brengen. Probleem is dat de andere partijen voorlopig niet met zijn ANOpartij in zee willen. Zeman kan sinds gisteren zijn volle gewicht in de strijd gooien om hen te bewegen toch met Babis aan tafel te gaan.
Voor de Visigradlanden moet de EU ‘de specifieke identiteit van de lidstaten’ respecteren. Lees: minder bemoeizucht uit Brussel en meer macht bij de lidstaten