HOE FACEBOOK ONS VINKJE WEL KRIJGT

‘Het programma is gestopt. Wil je een foutenrapport versturen om ons te helpen het programma te verbeteren?’ De eerste k eer dat ik die melding op mijn scherm kreeg, moet een jaar of t wintig geleden ge weest zi jn. Ik vroeg me ongetwijfeld af wat de vraag te betekenen had. M oest ik op ‘ verzenden ’ klikken? Of juist nie t? W at was een foutenrapport? Een registratie van wat ik had gedaan? En wat hád ik eigenli jk gedaan? Was het intiem? Mochten ze het weten? Trouwens, hoe gingen ze dat dan ‘ versturen’? Op mi jn thuiscomputer had ik nog geen internet, dus ik stelde me voor dat er ergens in het moederbord een chip wachtte tot he t interne t voor par ticulieren betaalbaar werd, om zodra ik eindelijk zou inbellen, een scheepslading computerkliks door te spelen aan iemand die daar godwee twat mee zou doen. T egelijkertijd klonk het wel goed, die verbetering. Nie ts plezieriger dan dat he t programma niet meer zou crashen, toch? Dus volgde ik een zwalkstrategie: soms koos ik voor ‘ verzenden ’, soms voor ‘ bekijk het maar met je gespioneer ’.

Toen ik in he t jaar 2000 thuis interne t kreeg , klikte ik steeds vaker op ‘ niet verzenden’. De spionagechip en de hotline zaten me nie t lekker en mede dankzij een artikelenserie waarin ik zelf de logfiles van openbare computers in het hoger onderwijs analyseerde, leerde ik rond de millenniumwisseling hoe zinnig het kon zijn om caches te legen en geniepige logfiles te herk ennen.

Maar er was geen houden aan, in 2003 begon ik een weblog en zag ik me t eigen ogen hoe bezoekers van mijn site die zich slechts één keer bekend hadden gemaakt, jarenlang identificeerbaar ble ven. Daardoor besefte ik ten volle dat iedereen in de gaten gehouden word, ook ik. Niet alleen door die archiefchip op mi jn computer, maar ook door be vriende weblog gers, door de extremisten over wie ik als journalist schreef, en mogelijk door elke computer waarmee ik direc t of indirec t contact legde.

Facebook liet deze week we ten voortaan transparanter te willen zijn over wie welke informatie van ons kri jgt. Het bedrijf doe t dat nie t uit goeder tierenheid, maar omdat de Europese U nie paal en perk wil stellen aan de verspreiding van persoonsgegevens met een regeling die in mei van kracht wordt. Die regeling zal Facebook dwingen onze toestemming te vragen voor wat he t achter onze rug bekokstooft. Dus anticipeerde het bedrijf op die wetgeving met het privacyequivalent van een ‘ green washing’campagne: ge woon doen alsof je de beste leerling van de klas bent. Dat is een methode die populair is onder oliemaatschappi jen, die me t foto’s van sappige landschappen hun onschuld willen voor wenden. F acebook veegt zijn straatje schoon door breed uit te meten dat het niets liever wil dan ons de controle over onze persoonsgege vens teruggeven.

Maar he t is schi jnprivacy, gelegitimeerd door de EU. Want hoewel de Unie al jaren aanstuur t op uitdrukk elijke toestemming, bli jkt he t helemaal nie t zo moeilijk om de massa toestemming te laten geven voor allerlei digitaal gesnuf fel. Denk aan de Facebooktestjes van het kaliber ‘ Welk H arry P otterpersonage ben ik?’ Omdat die je ‘ persoonlijkheid’ zouden moeten analyseren, geven de mensen die eraan deelnemen zonder aarzelen toegang tot hun F acebookaccount, ook als dat betekent dat G od en klein Pierk e inzage kri jgen in zak en die nie ts me t he t testje te maken hebben.

Zo zijn er meer voorbeelden van apps en software die ongemerkt je persoonli jke levenssfeer binnendringen. Hoewel nooit is vast k omen te staan dat de onbenullige testjes op F acebook direc te invloed hadden op bi jvoorbeeld de verkiezing van Donald Trump, lijkt het er wel op dat de big data die ermee verzameld worden, be ter dan onze naasten kunnen voorspellen waar we op welk moment gevoelig voor zijn. Die sluwe me thodes om toestemming te krijgen voor onzichtbaar rondneuzen, zijn dus interessant voor iedereen die ons zou willen manipuleren.

Notoire winstmak ers en ge wetenloze stemmentrekkers zullen investeren in gewiekste sof tware me t manipulatie ve vormgeving en doordachte formuleringen die ons beloven dat alles be ter werkt als we even dat vinkje zetten. Ze zullen hopen dat we denken: ja ja, het is al goed, en ze zullen gelijk krijgen.

Twintig jaar geleden meende ik nog dat mijn programma nie t meer zou crashen als ik maar ne tjes meewerkte. Inmiddels weet ik beter, maar nog steeds jok ik, mede dankzij EUwetgeving, dat ik de voor waarden heb gelezen voor ik akk oord ging, en ik ze t dagelijks gedachteloos de deur open voor cookies die ik eigenljik helemaal niet wil. Helaas zullen we ook met de nieuwe Europese regels de hinderlijke popups die we maar half begri jpen mechanisch blijven wegklikken, waarmee we de inhaligen en manipulators nog steeds een warm welkom zullen ge ven.

De massa toestemming laten geven voor allerlei digitaal gesnuffel, is helemaal niet zo moeilijk

Maartje Luif is journaliste en schrijfster. Haar column verschijnt tweewekelijks op woensdag.