Meer dan speeltuin voor de hippe middenklassers
Hoe nobel ook het imago van stadslandbouw, in Vlaanderen plukt vooral de hoogopgeleide blanke de vruchten. Een gemiste kans voor de stad én voor de landbouw.
Volkstuinen, dakserres, stadsimkers en (bio)boerderijen in de stadsrand: stadslandbouw is een verzamelnaam voor zowel bijenkasten als hectaren landbouwgrond. Het is telen en kweken in of met het gezicht naar de stad. Voor stedelingen, en dus op een veel kleinere schaal dan de industriële landbouw.
Dat maakt het hip. Want veel mensen willen vandaag weten vanwaar de prei en de peren komen, liefst door ze met eigen ogen te zien groeien. De wachtlijsten bij boerderijen in Vlaanderen die werken volgens Community Supported Agriculture (CSA), zijn er een mooi bewijs van. Bij CSA betalen mensen jaarlijks een som om de productiekosten van het landbouwbedrijf te helpen dragen en in ruil krijgen ze een deel van de oogst. Die oogst komen ze zelf plukken.
In Afsnee, tegen Gent, werd vorige week zo een nieuwe CSAboerderij voorgesteld: De Goedinge. Het OCMW stelt hier 10,7 hectare landbouwgrond voor ter beschikking. Lokaal, gezond en sociaal. Klinkt allemaal goed, toch?
Positief
De sociologe Charlotte Prové (UGent, ILVO) is niet overtuigd. Vier jaar lang bestudeerde ze van dichtbij stadslandbouw in Gent, Philadelphia (VS) en Warschau (Polen), en analyseerde ook 32 Europese projecten. Prové ziet hoeveel kansen het Vlaamse verhaal laat liggen.
‘In onze steden klinkt een uitgesproken positief geluid over stadslandbouw, maar voor dat optimisme hoor je weinig harde argumenten’, zegt ze. ‘Lokale overheden hebben vaak geen visie of plan, waardoor ze het laten uitgroeien tot een middenklassebeweging van hippe winkels en tuinen. En zonder sociale of stedelijke ambities heeft stadslandbouw in realiteit meer weg van een duurzame beweging, enkel voor wie het kan betalen.’
Nochtans hebben steden genoeg problemen waar stadslandbouw een deel van het antwoord op kan zijn, vindt Prové. ‘Denk aan laaggeschoolde werklozen: stadslandbouw kan een middel zijn om hen de skills aan te leren die nodig zijn binnen de land en tuinbouwsector. In probleemwijken kunnen volkstuinen helpen om de criminaliteit te doen dalen. Toch op voorwaarde dat de tuinen niet tijdelijk zijn.’
Uiteraard is de context in Philadelphia en Warschau, waar Prové de mosterd voor haar kritiek haalde, helemaal anders. Zeker wat de beschikbare grond betreft.
‘Maar het gaat over de ambitie en de aanpak: lokale besturen tekenen samen met de stadslandbouwers een sociaal beleid uit, ze meten samen met de stadsuniversiteit de impact van hun projecten … Ze kunnen dus met data staven dat de criminaliteit in de wijk daalt, hoeveel ze aan voedsel produceren, wat de impact op de lokale economie is en of ze er ook de meest kwetsbaren mee bereiken. Hun optimisme is gegrond. Wij daarentegen zijn gewoon goedgezind.’
Hip is niet genoeg
De Gentse schepenen Tine Heyse (Groen) en Rudy Coddens (SP.A) zijn het erover eens dat gezond en lokaal voedsel er voor iedereen moet zijn. Niet alleen voor de hippe hoogopgeleide. ‘Maar het is niet aan de landbouwer om in een sociaal tarief te voorzien’, reageert Heyse. ‘Sociale correcties moeten vanuit de stad en het OCMW komen, bijvoorbeeld door grond ter beschikking te stellen. Stadslandbouw moet economisch rendabel zijn, anders kan hij niet overleven.’
Al stelt Charlotte Prové zich daarbij de vraag of publieke middelen wel moeten worden ingezet voor projecten die slechts een beperkte groep ten goede komen. ‘Stadslandbouw moet persoonlijke belangen overstijgen en op gemeenschapsniveau durven te denken. Niet alleen “Ik wil weten waar mijn groenten vandaan komen”, maar ook “Wat heeft een stad nodig?”. Vandaag leeft 12 procent kinderen in armoede en een op de tien volwassenen. Dan mag voedselbeleid niet alleen hip en gezellig zijn, maar moet het ambitieus durven te zijn.’
Ambitieus zoals in het Nederlandse Almere, bijvoorbeeld. Net iets groter dan 10,7 hectare …
‘In probleemwijken kunnen volkstuinen helpen om de criminaliteit te doen dalen’
CHARLOTTE PROVÉ
Sociologe (UGent, Ilvo)