De Russische informatieoorlog:
‘Poetins kok’, trollen en valse Amerikanen
‘De Russische inmen ging in de Amerikaanse verkiezingen staat nu onweerlegbaar vast’, zegt de nationaal veiligheidsadviseur van de Amerikaanse president. Robert Mueller, de speciale aanklager die het onderzoek leidt naar de bemoeie nissen van Russen in de Amerikaan se politiek, schreef een 37 pagina’s tellende aanklacht (die iedereen kan lezen) waarin hij dertien Russen en drie organisaties in staat van be schuldiging stelt wegens samenzwe ring om de Amerikaanse verkiezin gen te beïnvloeden.
Tot hiertoe beweerde de Amerikaanse president steevast dat de Rus sische inmenging een hoax was, fake news. Dat kan hij niet langer volhou den, dus keert hij zijn kar. Hij tweet te: ‘Ik heb nooit gezegd dat Rusland zich niet met de verkiezingen be moeide. Ik zei: het kan Rusland zijn of China of een ander land of het kan een genie van 400 pond zijn dat in bed zit en met zijn computer speelt.’ Trump herhaalt dat er van samen zwering met zijn campagneteam geen sprake is en ook de Russische autoriteiten blijven elke betrokken heid ontkennen.
Van de dertien hoofdpersonages in dit onfrisse verhaal is Yevgeny Prigozhin de bekendste. En dat brengt ons wel heel dicht bij de Russische president: zijn bijnaam luidt niet voor niks ‘de kok van Poetin’. Na een korte carrière als skikampioen be landde Prigozhin in de gevangenis na een overval. Eenmaal vrijgelaten be gon hij een hotdogkraam en wist hij zich snel op te werken op de culinaire ladder. Poetin was een fervente be zoeker van zijn restaurants, Prigozhin mocht royale staatsbanketten verzorgen. The New York Times weet dat hij kookte voor wereldleiders als George W. Bush en Jacques Chirac. Onder Poetin wist hij overheidscontracten te verzilveren voor meer dan 3 miljard dollar.
Volgens de aanklacht financierde Prigozhin de activiteiten van het schimmige Internet Research Agency. Dat bedrijf van internettrollen begon in 2014 met het zogenaamde Translator Project. Uit documenten van medewerkers blijkt dat ze ‘Amerikanen viseerden’ en ‘een informatieoorlog tegen de VS’ wilden voeren. De Internet Research Agency telde honderden werknemers en spendeerde maar liefst 1,2 miljoen dollar per maand aan het Translator Project.
Prigozhin zelf breidde zijn activiteiten nog verder uit; hij rekruteert soldaten om overzee te gaan vechten en runt een populaire nieuwssite waarvan je op z’n minst kan zeggen dat ze nationalistisch getint is en de koers van Poetin vaart. Hij reageerde al op de aantijgingen: ‘Amerikanen zijn beïnvloedbare mensen. Ze zien wat ze willen zien. Als ze in mij de duivel willen zien, moeten ze dat vooral doen.’
Conflict zaaien
Volgens het onderzoek van Mueller had een cluster van bedrijven gelinkt aan de Internet Research Agency als doel wantrouwen op te wekken tegenover de presidentskandidaten en het politieke systeem in het algemeen. Conflict zaaien was hun eerste doel.
Voor de geheime operatie zijn honderden emailadressen, bank en PayPalrekeningen gekraakt. De betrokken Russen stalen de identiteit van echte Amerikaanse burgers en vonden fictieve Amerikanen uit. Onder die valse identiteiten maakten ze contact met campagnemedewerkers van Trump. Russische spionnen reisden in het geheim af naar Amerika, waar ze zich voordeden als Amerikanen en politieke activisten contacteerden en informatie verzamelden.
Ze betaalden Amerikanen om aan verkiezingsrallies deel te nemen (onder meer een Clintonlookalike die in een gevangenisuniform in een kooi zat tijdens een optocht) en zetten zelf ook proTrump rallies op. Maar hét slagveld van de informatieoorlog vond plaats op sociale media. Ze leasden computerservers in de VS om hun Russische achtergrond te verbergen en deden zich voor als Amerikaanse activisten op Facebook, Instagram en Twitter. Daar maakten ze honderden valse accounts aan en wisten ze hashtags te creëren die viral gingen.
Valse namen
Een van hun tactieken was advertenties kopen op Facebook, uiteraard onder valse namen en dito voorwendselen. Zo verkregen ze van Facebook waardevolle informatie: persoonlijke gegevens van Facebookgebruikers. Met dezelfde strategie waarmee winkelketens (toekomstige) klanten ‘targeten’, wisten zij hun specifieke doelgroep te selecteren en bereiken. Ze benaderden mensen die
vatbaar waren voor politieke propa ganda uit het hele politieke spectrum, enkel een heel specifiek publiek kon de posts zien. De Russen focusten op minderheidsgroepen om met gevoelige onderwerpen als immigratie, religie en het protest van de zwarte gemeenschap verdeeldheid te zaaien.
Onder de namen Blacktivist en Woke Blacks deden ze zich voor als een organisatie binnen de Black Lives Matterbeweging. Ze riepen mensen die de beweging genegen waren (en doorgaans eerder geneigd zijn op Democraten te stemmen) op om niet te gaan stemmen: ‘Een haat voor Trump misleidt de mensen en dwingt zwarten om voor Killary te stemmen. Maar we mogen niet voor de minst slechte van twee duivels gaan. Dan zijn we zeker beter af door helemaal niet te gaan stemmen’. Of ze verdeelden het kiespubliek nog meer om zoveel mogelijk stemmen op Clinton af te houden: ‘Kies voor vrede en stem op Jill Stein. Geloof me, het is geen verloren stem.’
Uitgekiend complot
Ze riepen ook op om op Clinton te stemmen, tenminste als je het heel letterlijk neemt. Maar eigenlijk wakkerden ze antimoslim gevoelens aan bij mogelijke Trumpstemmers met Facebookadvertenties als ‘Steun Hillary. Red Amerikaanse moslims’.
De Russische organisatie blijkt ook achter het Facebookprofiel Tennessee GOP te zitten, dat claimt officiële berichten te versturen namens de Republikeinse partij in Tennessee. Zelfs Donald Trump Junior en een campagnemanager trapten in de val en retweeten de berichten. Wat @TEN_GOP zo’n 100.000 extra vol gers opleverde.
Drie jaar lang duurde het uitge kiende complot om politieke onrust te voeden, Clintons campagne te be schadigen en de kandidatuur van Trump te steunen. Rest de vraag of deze operatie erin is geslaagd de kies resultaten te beïnvloeden. Zoiets is bijzonder moeilijk te bewijzen. Hoe kan je achterhalen wat het resultaat zou zijn geweest zonder Russische inmenging? Maar het is wel duidelijk dat de Russen erin zijn geslaagd een groot ‘publiek’ aan te spreken. Alleen al op Facebook zouden ze met hun frauduleuze posts 126 miljoen Ame rikanen hebben bereikt. En het is een feit dat de overwinning van Trump nipt was. De Russische operatie richtte zich uitdrukkelijk op de ‘pur ple states’, staten waar zowel de De mocratische als de Republikeinse kandidaat een stevige achterban heeft zonder duidelijke meerder heid. Het zijn die staten die in de uit komst doorslaggevend zijn geweest.
Mueller gaat door
Namen op het allerhoogste niveau ontspringen (voorlopig) de dans in het onderzoek van Mueller. De aan klacht plaatst noch Trump, noch Poe tin op de beschuldigdenbank. Bewij zen dat de presidenten en/of hun campagneteam een complot zouden hebben gesmeed, zijn er dus niet. De Amerikaanse adjunctminister van Justitie Rod Rosenstein, die de inbe schuldigingstellingen officieel aan kondigde, zei dat er wel contacten zijn geweest tussen de beschuldigde Rus sen en leden van Trumps campagne team, maar dat die laatste ervan uit gingen dat ze met Amerikanen te ma ken hadden. Ze waren dus buiten hun wil om betrokken in een Russisch spel. Hij benadrukte ook dat het rapport niet bewijst dat de verkiezingsuitslag hiermee is beïnvloed.
Trump ziet hierin het bewijs van zijn onschuld. En geeft de FBI en passant nog een veeg uit de pan om de aandacht van hemzelf af te leiden: ‘De FBI heeft de schoolschutter in Florida niet kunnen onderscheppen omdat ze te veel tijd besteden aan het Ruslandonderzoek. Er is geen inmenging. Go back to basics en maak ons allemaal trots!’
Maar de president kraait nogal vroeg victorie. Muellers onderzoek gaat onverminderd verder. Daarin zal hij nagaan of er bewuste samenwerking was tussen de Russen en het campagneteam van Trump. Hij zal ook de diefstal van emails bij de Republikeinen onderzoeken en verder ingaan op de beruchte Trump Tower meeting (waarbij Donald Trump Junior, schoonzoon Jared Kushner en toenmalig campagnechef Paul Manafort samenzaten met een Russische advocate). Er zijn ook nog aanklachten op til voor vier medewerkers van Trump, gaande van witwaspraktijken tot liegen tegen de FBI over contacten met de Russische ambassadeur.
De dertien huidige beschuldigden zijn niet gearresteerd en het is zeer onwaarschijnlijk dat ze ooit voor een rechtbank zullen moeten verschijnen. Er is geen uitleveringsverdrag tussen Rusland en de VS. De Russische minister van Buitenlandse Zaken Sergei Lavrov noemt de inbeschuldigingstelling overigens ‘gewauwel’. ‘Tot we feiten zien, is al de rest gewoon onzin.’
Russische spionnen reisden in het geheim af naar de VS en deden zich voor als Amerikaanse activisten op Facebook, Instagram en Twitter. Daar maakten ze honderden valse accounts aan ‘De inbeschuldigingstelling is gewauwel. Tot we feiten zien, is al de rest gewoon onzin’
SERGEI LAVROV
Russisch minister van Buitenlandse Zaken