Poetsen is geen aangeboren talent
Dienstencheques zijn nog altijd een vrouwenzaak, stelt SOFIE DE GRAEVE vast. Ze kunnen pas bijdragen tot de emancipatie van de vrouw als het systeem hervormd wordt.
Zowel Ive Marx (DS 13 februari) als Frank Vandenbroucke (DS 19 februari) kaartte de voorbije dagen het mattheuseffect van de dienstencheques aan: de fiscaal aftrekbare dienstencheques komen vooral ten goede aan de hardwerkende Vlaming die met zijn tweeverdienersgezin vastloopt in de combinatie werk en gezin. Wij stellen ook allang vast dat voor wie een klein inkomen heeft – en minstens zo hard vastloopt – het systeem vaak te duur is. Ondanks die manifeste ongelijkheid draagt iedereen solidair bij aan de fiscale aftrekbaarheid.
Beter zou zijn om dienstencheques inkomensafhankelijk te maken. Dat zou enerzijds toelaten om de lonen op te trekken en anderzijds mensen met een lager inkomen de kans geven er een beroep op te doen. Zoals de werkneemsters uit de dienstenchequesector bijvoorbeeld, die zich zelf zelden poetshulp kunnen veroorloven (we hebben het over werkneemsters, omdat vrouwen 98 procent uitmaken van de sector). De verloning ligt immers laag en al helemaal bij de deeltijdse contracten die courant zijn.
Stereotypen
Maar liefst 90 procent van de werkneemsters werkt deeltijds. Daar zat de afgelopen jaren geen evolutie in. Dat deeltijdse werk is niet zomaar de keuze van de werkneemsters. Werkgevers verkiezen vaak deeltijdse contracten, zodat de werkneemsters de job makkelijker kunnen volhouden zonder uit te vallen. Poetsen is immers fysiek zwaar werk. Financiële onafhankelijkheid is dan ook voor weinig werkneemsters weggelegd.
De dienstencheques zijn een treffende illustratie van de zogenaamde zorgketting waarbij huishoudelijk werk nillens willens in handen van vrouwen blijft. Uit onderzoek blijkt dat vrouwen nog altijd veel meer huishoudelijk werk doen dan mannen. En als ze al minder tijd besteden aan het huishouden, dan betekent dit in de eerste plaats dat ze het uitbesteden. Het wijst niet op een andere taakverdeling tussen vrouwen en mannen. Bijna 59 procent van de geregistreerde gebruikers van dienstencheques zijn vrouwen. En de drukke leeftijdscategorie van 3049 jaar is oververtegenwoordigd.
Laagopgeleide vrouwen en veel vrouwen met een migratieachtergrond worden vandaag bijna auto matisch naar poetsjobs in de dienstenchequesector geleid. Alsof zij daarvoor per definitie het geschikte profiel hebben. Nochtans is tot nader order geen poetsgen ontdekt. Die stereotiepe activering versterkt de bestaande seksesegregatie op de arbeidsmarkt.
Emancipatie van de ene vrouw mag niet ten koste gaan van de andere
Grensoverschrijdend gedrag
De zorgketting reikt vandaag tot buiten onze landsgrenzen. Van de werkneemsters van andere herkomst die ‘aangevoerd’ zouden worden, zijn velen moeders die de eigen kinderen noodgedwongen achterlaten bij oma om de kost te verdienen via huishoudelijk werk bij andere vrouwen (en mannen) ver van huis.
Er is niets mis met huishoudelijk werk uitbesteden, maar de emancipatie van de ene vrouw mag niet ten koste gaan van de andere. En dat betekent in de eerste plaats financiële onafhankelijkheid en goede werkomstandigheden voor alle werkneemsters in de sector. Poetsen is geen aangeboren talent, je moet het leren. En daar komt heel wat bij kijken, zoals tiltechnieken onder de knie krijgen en weten hoe je je beschermt tegen chemische producten.
Bovendien blijken werkneemsters in de sector van de dienstencheques kwetsbaar voor grens overschrijdend gedrag. Het is een geïsoleerd beroep: de schoonmaaksters werken in privéwoningen waar ze vaak alleen zijn met de klant zonder sociale controle of collega’s in de buurt. Uit een rondvraag van het ACV in 2017 (DS 20 juni 2017) bleek dat bijna één derde al seksueel benaderd werd en bij één derde van hen bleef het niet bij verbale schunnigheden.
Opleiding en omkadering zijn dus hard nodig. Vandaag houden de erkenningsvoorwaarden voor dienstenchequebedrijven daar evenwel geen rekening mee. Dat moet anders. Maak van de omkadering en begeleiding van de werkneemsters en de mogelijkheid om een voltijds contract te krijgen voortaan criteria voor erkenning. Trek de lonen op en maak de prijs van dienstencheques inkomensafhankelijk. Pas dan kan de dienstenchequesector de emancipatorische rol spelen die hem toegedicht wordt en zal wellicht ook het vrouwmanonevenwicht kantelen.