STERREN OP HET IJS
EN EENTJE IS EEN BELG
‘Gebaseerd op ironievrije, uiterst tegenstrijdige, volstrekt ware interviews met Tonya Harding en Jeff Gillooly.’ De biopic I, Tonya windt er geen doekjes om: er is niet zoiets als één waarheid, en een goed verhaal is er twee waard. Het postmoderne trucje van ‘alternatieve feiten’ wordt natuurlijk vooral ingeroepen door zij die het anders niet uitgelegd krijgen.
Niemand twijfelt aan de feiten. Tonya Harding was de eerste Amerikaanse die een drievoudige axel presteerde, een acrobatisch hoogstandje waarbij de schaatsster om haar as tolt terwijl ze aan de zwaartekracht ontsnapt. Ze was Amerikaans kampioen kunstschaatsen in 1990’91 en ’93’94. Alleen: die laatste titel en haar licentie werden haar ontnomen toen in 1994 haar grootste concurrente, Nancy Kerrigan, buiten strijd werd geslagen met een knuppel, zeven weken voor de Olympische Winterspelen van Lillehammer. Politieonderzoek wees snel uit dat Hardings exman Jeff Gillooly de aanslag had beraamd.
De media smulden van het sensationele schaatsschandaal. Gillooly vloog de gevangenis in, net als Hardings bodyguard, de dader en de chauffeur van de vluchtauto. Harding was niet medeplichtig en kwam ervan af met een werkstraf en een boete, omdat ze van het complot wist en de politie niet had ingelicht. Ze kon haar schaatsen aan de wilgen hangen.
Allures van een tabloid
Daar is geen discussie over. En toch is I, Tonya één lang, enthousiast pleidooi voor verzachtende omstandigheden. Dat is onfair tegenover het slachtoffer, dat nagenoeg volledig buiten beeld blijft. Maar de cinema is geen rechtszaal en het levert wel een uiterst entertainende film op – en niet zonder tabloidallure.
Het is de schuld van een slechte jeugd, klinkt het al snel. En zoals I, Tonya het aanbrengt, ben je geneigd dat makkelijk te geloven. Tonya’s moeder wordt neergezet als een extravagant onmens met een parkiet op haar schouder. Al op haar vier jaar stuurde ze haar dochter het ijs op. Daarbij bleef de moeder niet kijken om te klappen, maar om klappen uit te delen. Zo kreeg Tonya diep in haar emotioneel geheugen ingeprent dat liefde en agressie samengaan, wat haar in de handen dreef van een man als Jeff Gillooly.
Tussendoor krijgen de kleurrijke hoofdfiguren de kans om hun versie van de feiten te geven in een interviewsetting geleend uit documentaires. ‘Ik heb haar nooit geslagen’, zegt Gillooly. ‘Zij schoot op mij met een geweer.’ Ook hij kan verzachtende omstandigheden inroepen.
Margot Robbie bewijst haar tragikomisch talent als de vuilgebekte en, toch voor een kunstschaatsster, onelegante Tonya. De actrice van The wolf of Wall Street kwam beslagen op het ijs: vier maanden volgde ze intensief schaatsles. Het resultaat is indrukwekkend: hoe de makers het ook hebben geflikt, je gelooft elke seconde dat de actrice zelf de kür klaart. Voor die opnames ging een behendige cameraman mee op het ijs, de camera op de schouder. Het is alsof de actrice en de camera man in duo hebben gedanst.
Belgische topper
Naast Robbie is de fotografie dan ook de echte ster van deze film, en die is van een Belgische topper: Nicolas Karakatsanis, de vaste chef camera van Michaël R. Roskam. Karakatsanis deed al Amerikaanse ervaring op, maar met deze film staat hij in Hollywood hoger op de lijst dan ooit. Behalve de interviewscènes nam hij alles op pellicule op, zodat de film er even kleurrijk uitziet als zijn personages. Het rood en paars spatten van het scherm; de jaren negentig worden lekker vintage.
De acteurs — Robbie en Allison Janney kregen een Oscarnominatie voor respectievelijk beste actrice en beste vrouwelijke bijrol – gaan zo ver dat de personages karikaturen worden. Het heeft ook onmiskenbaar iets neerbuigends hoe Tonya en haar moeder worden afgebeeld als komieke ‘white trash’, eerder dan als mensen die moeten vechten om rond te komen en overgeleverd zijn aan de competitiegeest van een veeleisende ratrace. Toch geef je om Harding, waarmee regisseur Craig Gillespie in zijn bedoeling is geslaagd. Hij slaagde al eerder in die mengeling van karikatuur en oprechte emotie met Ryan Gosling in Lars and the real girl.
Daarnaast is dit ook een portret van een vrouw, die het beu is dat ze niet op talent en werk wordt beoordeeld maar op hoe netjes ze in de pas loopt en hoe goed ze voldoet aan de hoge normen van schoonheid en elegantie. Voortdurend moet ze vechten tegen iedereen die haar wil controleren, van haar moeder over haar man tot de jury. Dat ziet er niet altijd even elegant uit. Maar het leven is meer dan pirouettes alleen.
De cinema is geen rechtszaal, en dat levert een uiterst entertainende film op
I, Tonya ¨¨¨¨è Van: Craig Gillespie
Met: Margot Robbie, Allison Janney, Sebastian Stan (119 min.)