Crashen voor de kunst
In een wereld die kickt op succes, geldt falen als een stigma. Een serene, poëtische tentoonstelling in het psychiatrisch centrum in Duffel put kracht uit hedendaagse kunst, waar mislukken bij het creatieproces hoort.
Het psychiatrisch centrum van Duffel zet al een decennium lang in op hedendaagse kunst. Ze is er ingebed in een breder verhaal, dat de beslotenheid van het ziekenhuis openbreekt en psychiatrie uit de taboesfeer wil halen.
Hoe de buitenwereld in deze campus binnenkomt: je merkt het aan het web van stille wandelpaden en de uitnodigende tuin, in het verlengde van de dorpskern. Passanten laten er de hond uit, of nemen er de sluipweg naar het station.
Patiënten en bezoekers komen hier in aanraking met kunst die uit haar vertrouwde omgeving is gelicht. Zoals het houten theatertje van Aeneas Wilder, de Stone garden van Orla Barry of de Kapel van het niets van Thierry De Cordier, een zwarte doos die binnenin een magische meditatieplek openbaart. Ook tijdelijke tentoonstellingen infiltreren hier om de drie jaar, telkens rond een toepasselijk filosofisch thema.
Na ‘stilte’ en ‘vergankelijkheid’ kiest de triënnale dit keer voor ‘falen’. Mislukken, afhaken, faalangst om niet aan de verwachtingen te voldoen: het wordt in onze maatschappij afgestraft. Maar veel kunstenaars puren juist een positieve, creatieve kracht uit een misstap. Het leidt tot kunst die de schoonheid van het onaffe cultiveert, of die mislukking sublimeert als een noodzakelijke stap naar artistieke vernieuwing.
Auto tegen boom
Knap aan Glorious? failure is vooral hoe de psychiatrische context nieuwe verbanden aanreikt. Je kijkt anders naar het gehavende, geamputeerde beeld van Mark Manders, dat een stoel nodig heeft om overeind te blijven. Naar de ‘mislukte’ foto’s van Dirk
Braeckman, die toch de suggestie prikkelen. Of naar een video waarin Francis Alÿs naar SintPetersburg tuft en daar zijn auto tegen een boom laat crashen. De gehavende Lada, ook het affichebeeld, staat voor de vervlogen illusies van het communisme. Maar in deze kwetsbare omgeving ook voor onze kwetsuren in de breedste betekenis van het woord.
Drie video’s versterken elkaar. Je ziet een piepjonge Panamarenko die vergeefs zijn zeppelin probeert op te laten, naast zijn geestesgenootindevliegerij Gustav Mesger. Bruce Nauman faalt dan weer 55 minuten lang als violist, maar toont aan dat elke daad van een kunstenaar tot een kunstwerk leidt.
De eerste sigaret
De nieuwe buitenwerken zijn vooral kleine, veelzeggende ingrepen. Kris Martin plantte zes bomen: vijf wilgen en wat verderop een eenzame treurwilg. Het bosje zal leiden tot een concurrentiestrijd in groeisnelheid, terwijl de treurwilg op zijn eentje sterker zal floreren. Frederik Van Simaey hanteert een simpele omkering: een heftruck op zijn kop, die de aarde moet torsen en Atlas gedoopt werd. Draaglast en draagkracht, vaak gebruikte begrippen in de psychiatrie, krijgen hier een andere lading. Wim Cuyvers, onze radicaalste architect, liet een Gebouwtje zonder fundering op slechte grond optrekken. Het is een schuilplek, zonder nut of doel, waar de openbare ruimte in Cuyvers’ optiek grote behoefte aan heeft. Om je lief te kussen bijvoorbeeld, of je eerste sigaret te roken.
Ook het congrescentrum heeft sobere beeldkracht in petto. Polien Boons verwijst naar de vluchtelingencrisis. Een thermisch deken laat ze met behulp van een ventilator een golfbeweging maken, een grote spot verhoogt het effect van een strandscène. Maar het bijbehorende zwembadladdertje drukt de pret: het leidt nergens heen.
Rembrandt uit de 3Dprinter
Het klooster van het Convent van Bethlehem is deel van het parcours. Achteraan in de kapel ontdek je het beeld van een merkwaardige boeteling: een Mao van The Gao Brothers, die op zijn knieën om vergiffenis vraagt. In een hoekje woekert intussen de apocalyps: Johan De Wits Einde van
de wereld voor beginners, een groeiende cultuurberg van gedumpte witte objecten.
Glorious? failure biedt in dertig werken een waaier aan sociaalmaatschappelijke onderwerpen. Er zijn persoonlijke verhalen bij, zoals de verwarring van de adolescentie of de verlokking van nieuwe culturen. Maar ook maatschappelijke issues komen aan bod, zoals de klimaatopwarming, de genetische manipulatie of de big data die in staat zijn om een ‘nieuwe Rembrandt’ uit de 3Dprinter te laten rollen.
Hoe dwars of lichtvoetig kunstenaars de eigen twijfels en de complexiteit van de wereld verbeelden: het kan in deze context bevrijdend en helend werken, zo leert deze triënnale. Het gebeurt zonder veel omhaal, maar trefzeker en met zin voor poëzie.
Glorious? failure. Triënnale hedendaagse kunst. Psychiatrisch ziekenhuis Duffel, tot 17/6, wo. tot zo. van 13 tot 17u.
Veel kunstenaars puren een positieve, creatieve kracht uit een misstap. Het leidt tot kunst die de schoonheid van het onaffe cultiveert