De komiek die zijn volk van Facebook haalt

I Arjen Lubach evolueerde van een televisiekomiek naar een opinieleider, met wie in politiek Den Haag rekening wordt gehouden.

BRUSSEL I Het is gebeurd: Arjen Lubach zit niet meer op Facebook. Zijn privépagina en die van zijn populaire tvprogramma ‘Zondag met Lubach’ be staan niet meer. ‘Ik ben eraf. Heerlijk’, twitterde hij woensdagavond.

Lubachs afscheid van Facebook groeide afgelopen week in Nederland uit tot een heus evenement. Zondag had hij zich in zijn programma erg opgewonden over de ‘teringsite’ die het niet nauw neemt met de privacy van zijn gebruikers en de verspreiding van nepnieuws. Waarop hij zijn miljoen kij kers opriep Facebook vaarwel te zeggen. Dat zouden ze op het evenement ‘Bye Bye Facebook’ doen.

De dagen erna meldden bijna 33.000 Nederlanders zich, want als Lubach spreekt, luistert Nederland. ‘Hij is inderdaad uitgegroeid tot een opinieleider’, zegt NRCmediajournalist Wilfred Takken. ‘Mocht iemand anders dezelfde oproep gelanceerd hebben, zouden we waarschijnlijk onze schouders opgehaald hebben, maar als Lubach het doet, is het plots een serieuze optie.’

Koot & Bie

Het afscheid van Facebook was de laatste aflevering van seizoen 7 van ‘Zondag met Lubach’ en de invloed van de 38jarige Groninger op het maatschappelijke debat neemt jaar na jaar toe. Hij is definitief in de voetsporen getreden van Van Kooten en De Bie, die in de jaren tachtig met hun zondagse tvprogramma een vergelijkbare status hadden bereikt.

Natuurlijk is hij in de eerste plaats een satiricus, maar politiek Den Haag houdt al enige tijd rekening met Lubach. Het strafste voorbeeld van zijn invloed is het referendum over de wet op de inlichtingendiensten dat vorige maand werd gehouden.

Toen de Nederlandse regering vorig jaar besliste de macht van de inlichtingendiensten uit te breiden, leek die wet geruisloos te passeren. Takken: ‘Enkele studenten begonnen weliswaar een petitie om een referendum af te dwingen, maar die kreeg weinig weerklank. Tot Lubach er een uitzending aan wijdde. Hij ging volledig aan de kant van de studenten staan en binnen de kortste keren schoot het aantal handtekeningen van 120.000 naar 400.000, ruim voldoende voor een referendum. Daaruit bleek dat een meerderheid van de Nederlanders de wet te ver vond gaan. Minister Ollongren heeft de wet daarom aangepast.

Netherlands second

En dus is de vraag: waarom heeft Lubach zoveel invloed gekregen? Zeker is dat hij meestal bijzonder grappig is. Na de inauguratie van Donald Trump als Amerikaans president en zijn dreigende America Firstspeech maakte Lubach de meesterlijke ‘Netherlands second’parodie. Die is op Youtube ondertussen meer dan 26 miljoen keer bekeken én er zijn talloze remakes geweest, want ook andere landen wilden graag op de tweede plaats komen.

‘Hij past heel goed in deze tijdgeest’, zegt Takken. ‘Als kijker krijg je een aantrekkelijke combinatie van nieuws, humor en een mening. Dat zijn informatie niet objectief is, strekt juist tot aanbeveling. Net als bij De Correspondent of GeenStijl is de gedachte dat objectiviteit niet bestaat en dat je transparanter en betrouwbaarder bent als je eigen mening er zichtbaar inzit. Nieuw is dit niet: het past bij het aanhoudende succes van columnisten en het doet denken aan de activistische journalistiek uit de jaren zeventig, en aan opiniebla den uit die tijd, zoals Vrij Nederland.’

Makkelijk praten

Maar Lubachs populariteit roept hier en daar ook bedenkingen op. Na de sleepwetuitzending vond columnist Christian Weijts dat Lubach te ver was gegaan. Precies omdat hij zo goed is en zoveel invloed heeft, moet hij voorzich tig omspringen met zijn macht, poneer de Weijts. En van de sleepwet had hij een groteske karikatuur gemaakt. Ook Takken vindt dat de groeiende macht gepaard moet gaan met verantwoorde lijkheid. ‘En meestal heeft hij geen zin om zich te verantwoorden. Hij wil graag ongrijpbaar blijven.’

Lubach laat zich in elk geval niet graag interviewen. Twee jaar geleden deed Thomas Erdbrink een poging om de mens achter de humorist te peilen. Lubach was ingegaan op zijn uitnodiging voor het avondvullende programma ‘Zomergasten’. Maar de persoonlijke vragen lachte Lubach weg. Hoe het was om zijn moeder te verliezen toen hij twaalf was, wilde Erdbrink weten. ‘Supertof, lachen’, was de enige reactie.

Ook zijn oproep om Facebook te ver laten schoot bij sommigen in het verkeerde keelgat. Feministe Anja Meulenbelt liet – op Facebook – weten dat Lubach makkelijk praten had. ‘Hij heeft toegang tot de mainstream media. De meeste mensen hebben dat niet. Ik heb er jaren over gedaan om op Facebook een netwerk op te bouwen waar degenen die geen stem hebben in de gevestigde media een plek hebben waar ze elkaar kunnen treffen. Ik kan hier kritische stukken kwijt die geen krant zal plaatsen.’

In elk geval snijdt Lubach zich ook in eigen vel, want zijn succes heeft hij

‘Lubach serveert een aantrekkelijke combinatie van nieuws, humor en een mening. Hij is niet objectief, maar dat strekt juist tot aanbeveling’

WILFRED TAKKEN

NRC Handelsblad