WORDT SYRIË HET NIEUWE SARAJEVO?
De kans dat het conflict in Syrië openbarst in een open oorlog tussen de Verenigde Staten en Rusland, is afgelopen week gestegen.
BRUSSEL I Het conflict in Syrië – inmiddels al zeven jaar oud – begon als een interne machtsstrijd, die zich later entte op het schaakspel tussen SaudiArabië en Iran om de regionale hegemonie, dat dan weer zijn oorsprong vond in de Amerikaanse invasie van Irak.
Mettertijd ontstond een ingewikkeld kluwen van coalities, waarbij landen die op de ene plaats elkaars partners waren, elders tegenover elkaar stonden. Zowat alle landen in de regio, net als Rusland en de VS, raakten erbij betrokken.
Desondanks bleef het conflict geografisch beperkt, contained, ingedamd om het met een KoudeOorlogsterm te zeggen.
Franz Ferdinand
Afgelopen week dreigde echter een gevaarlijke escalatie. Kan het zijn dat de VS – en in hun kielzog hun Europese bondgenoten – slaapwandelend in een bredere oorlog verwikkeld geraken? Wordt Syrië het nieuwe Sarajevo?
Robert Hunter, exambassadeur bij de Navo en lid van president Carters nationale veiligheidsraad, meent dat die kans reeel is. Rusland en de VS zijn niet langer enkel in een proxy war betrokken, schrijft hij op de website LobeLog.
‘De situatie is zo verslechterd dat zelfs een onbelangrijke derde partij een gevaarlijke kettingreac tie in gang kan zetten.’ Net zoals de moord op aartshertog Franz Ferdinand in Sarajevo de Eerste Wereldoorlog ontketende.
De strijd tegen Islamitische Staat was nog enigszins te beheersen. Rusland en de VS traden weliswaar op in gespreide slagorde, maar het doel was hetzelfde en ze hielden contact via een speciale telefoonlijn om te voorkomen dat ze elkaars troepen zouden treffen.
Nu heeft de Amerikaanse president echter Bashar alAssad zelf, een Russische protegé, in het vizier. Ook vorig jaar vuurde Trump na een gasaanval raketten af op stellingen van het Syrische leger, maar toen ging het om een symbolische actie. Ditmaal lijkt Trump niet van plan het daarbij te laten.
Intensere bombardementen dreigen de VS mee te sleuren in een breder conflict met Rusland en misschien ook Iran, de bondgenoten van Assad. Toen de Amerikanen in februari Russische huurlingen troffen, bleef een reactie van de Russen uit. Ze lijken niet van plan dit keer even gelaten te reageren. Na Trumps dreigende tweet dat ‘de raketten op komst waren’, waarschuwden ze dat een Amerikaans militair ingrijpen tot een AmerikaansRussische oorlog zou leiden.
Nonchalant
Bovendien zijn de relaties tussen beide grootmachten ook buiten het Syrische strijdtoneel aanzienlijk verslechterd. De Russische annexatie van de Krim, Poetins steun voor de Oekraïense separatisten, Moskous inmenging in de Amerikaanse presidentsverkiezingen en recentelijk de vergiftiging van exspion Skripal en zijn dochter deden de spanningen oplopen.
Aanvankelijk leek Trump gehaast. Later nam hij wat gas terug. Toch was het ontstellend hoe nonchalant Trump over oorlog sprak. Het ontbreken van een samen hangende Amerikaanse strategie voor Syrië vergroot de kans op ‘een accident’, voegt Amanda Sloat van onderzoeksgroep Brookings eraan toe.
Trumps kijk op de wereld en Vladimir Poetins verlangen om van Rusland weer een grootmacht te maken en zijn gevoel dat de wereld dat tegenwerkt, dragen evenmin bij tot stabiliteit in de wereld.
Allesofnietsspel
In Trumps visie is de wereld verwikkeld in een 19deeeuws allesofnietsspel, waarbij de zwakkere onvermijdelijk het onderspit delft. In zo’n wereld zijn andere staten rivalen, Rusland en China op kop. Hij hunkert naar de tijd dat de VS de enige supermacht waren, een positie die zijn voorgangers volgens hem verkwanseld hebben.
Hij gelooft niet dat het multilaterale systeem dat na de Tweede Wereldoorlog onder Amerikaanse impuls tot stand kwam, de belangen van de VS diende. Volgens hem zorgden de Amerikanen voor hun bondgenoten en kregen ze alleen ondankbaarheid terug.
Trump had zich omringd met exgeneraals – hij koestert een absolute verering voor militaire uniformen, ceremonies en moed. Die bleken echter geen oorlogsstokers. Ze hielden het buitenlandse beleid van de VS op het aloude pad. Ze zijn de ‘belichaming’ van Amerika’s veiligheidsestablish
‘De situatie is zo verslechterd dat zelfs een onbelangrijke derde partij een gevaarlijke kettingreactie in gang kan zetten’ ROBERT HUNTER Exambassadeur en exlid nationale veiligheidsraad
ment, schreef Phillip Carter van het Center for a New American Security en oudmedewerker van president Obama, op vox.com. Ze hebben diploma’s van de beste scholen, werkten voor de meest prestigieuze denktanks en klommen naar de top van de militaire rangen. Ze zijn doordrongen van de visie op het buitenlandse beleid die decennialang Amerika’s plaats in de wereld schraagde.
Groepje volwassenen
Minister van Buitenlandse Zaken Rex Tillerson, weliswaar een voormalige bedrijfsleider, maakt het groepje ‘volwassenen’ rond Trump compleet. Ze konden het afgelopen jaar grote accidenten vermijden. Trump duwde niet op de atoomknop in zijn dispuut met ‘de korte dikke in Pyongyang’ en hij heeft de Navo nog niet opgeblazen … De exmilitairen slaagden erin de voornaamste brandbommen van hun baas te ontmijnen.
Maar generaal H.R. McMaster is zijn baan kwijt als nationaal veiligheidsadviseur en Rex Tillerson is niet langer Amerika’s topdiplomaat. Generaal Jim Mattis op Defensie blijft, vrezen waarnemers, de enige redelijke stem. Ook afgelopen week klonk Mattis een stuk bezadigder dan zijn baas. Maar kan hij opboksen tegen de ijzervreters Mike Pompeo en John Bolton? De chaos in het Witte Huis is niet geruststellend.