Geen fouten, geen verlengingen
Minister Vandeput en het leger staan weer op één lijn. En op die lijn worden geen F16’s verlengd. Maar wat doen we dan wel?
BRUSSEL I ‘Politieke beslissingen bij het leger. Dat wordt telkens gezegd als er een technische beslissing wordt genomen die u niet goed uitkomt. Dan is het een politieke beslissing. En als een audit een ander resultaat geeft dan wat u had gewild, dan is het onderzoek niet goed gevoerd of is het gestuurd.’ Minister van Defensie Steven Vandeput (NVA) beet vrijdag van zich af in de inderhaast bijeengeroepen Kamercommissie Defensie. Voornamelijk in de richting van ‘de windhoos Van der Maelen’.
De SP.A’er bracht enkele weken geleden mee naar buiten dat een studie over de levensduurverlenging van de Belgische F16’s bewust niet tot bij de Chef Defensie en Vandeput was geraakt. In dat document van Lockheed Martin staat dat F16’s onder bepaalde omstandigheden langer dan 8.000 vlieguren kunnen meegaan. Maar volgens hem heeft de luchtmacht ‘gekozen voor een nieuw gevechtsvliegtuig en elke studie die verwijst naar een andere optie wordt gediscrediteerd’.
Het loont daarom de moeite om eerst even halt te houden bij de extra cijfers die Vandeput bij zich had, vers van het System Pro
gram Office van de Amerikaanse luchtmacht. Op basis daarvan trekken de minister en zijn leger, vrijdag trouw zijaanzij, een streep door alle plannen om de F16’s langer in de lucht te houden. Daarvoor moeten de toestellen namelijk gedurende 90 procent van hun levensduur gemonitord zijn. Maar ons leger kocht pas in 2006 kits aan om dat te doen
(DS 13 april) en bovendien slechts 16 voor 54 vliegtuigen.
‘Er is niemand bij de Belgische Defensie die een handtekening zal plaatsen om de F16 langer dan 8.000 uren te laten vliegen’, zei luitenantgeneraal Rudy Debaene, hoofd van Material Resources. ‘Tegenover een tegenstander die beschikt over moderne middelen, zal de huidige F16 niet meer in staat zijn om onafhankelijk alle gevechtsmissies uit te voeren. Zelfs met substantiële investeringen heeft hij niet dezelfde overlevingskansen als modernere gevechtsvliegtuigen.’ Vandeput zat een paar stoelen verderop instemmend te knikken.
Verbandkisten uitdelen
Dat betekent dat er maar twee opties overblijven. De eerste ligt het meest voor de hand: een opvolger kiezen. De procedure is nooit stilgelegd, de biedingen voor de F35 en de BritsEuropese Eurofighter worden nog altijd onderzocht. Maar het vertrouwen heeft een knauw gekregen. Kan de regering na de hele heisa zomaar overgaan tot de orde van de dag en het aankoopdossier voortzetten? De andere optie, niet beslissen, betekent dat de luchtgevechtscapaciteit vanaf 2023 begint uit te
‘U hebt ons voor schut gezet en bedrogen. Daar zal u een prijs voor betalen en geloof me, ik vind dat erg’
WOUTER DE VRIENDT
Kamerlid Groen
faseren. Internationaal onmogelijk. In de woorden van Vandeput: ‘Onze collega’s zullen niet tevreden zijn als wij alleen op het einde verbandkisten komen uitdelen.’
De commissie zelf verliep erg tumultueus. Dat de vier luchtmachttoppers die tijdelijk een stap opzijzetten (DS 22 maart) al weer aan de slag zijn, nog voor de resultaten van de audits werden voorgesteld aan het parlement, leidde bij de oppositie tot enorme wrevel. Een kaakslag werd het genoemd. Maar dan wel een die in lijn ligt met wat er in de audits staat. Of toch in de samenvatting van de audits, meer kreeg het parlement nog niet te zien. De volledige teksten kunnen ze maandag pas inkijken – ook dat veroorzaakte ongenoegen. Maar inhoudelijk was de lijn klaar: ‘De informatie is niet gemanipuleerd. Iedereen is ermee omgegaan zoals het moet. Daaruit leid ik af dat er geen aantoonbare professionele fouten zijn gemaakt’, aldus Vandeput.
Er is op een gegeven moment contact geweest tussen het kabinet en Defensie over het bewuste document, om een antwoord voor te bereiden op een parlementaire vraag van Van der Maelen. Mondeling werd toen gewezen op de studie en de onbruikbaarheid ervan, maar ‘het document is nooit op het kabinet geweest’, bezwoer Vandeput. Opvallend, CD&V’er Hendrik Bogaert sprak in dit verband van een ‘politieke inschattingsfout’ bij Defensie. ‘Wij moeten de hele puzzel leggen. Defensie kan niet bepalen welke stukken we wel en niet mogen gebruiken.’
In de nu vrijgegeven documenten staat voorts dat de materiaalbeheerder, kolonel Peter Letten, die vond dat er geen verder gevolg aan de studie moest worden gegeven, dat perfect legitiem deed. Het gaat om zeer ‘technische materie’ die ‘grote deskundigheid’ vereist, en Letten had die, luidt het. ‘Was het handiger geweest als ik ze wel had gehad? ‘Ja’, gaf Vandeput toe. Dat hij ook beter niet gesproken had van ‘een zware inschattingsfout’, kon hij ook niet ontkennen.
Geen ontwapening
De discussie is nog niet van de baan. Maandag en dinsdag kunnen de commissieleden de audits inkijken om zich te wapenen voor de hoorzitting woensdag. Dan worden de militaire betrokkenen aan de tand gevoeld. Ontwapenen doet voorlopig niemand. Voor Wouter De Vriendt (Groen) heeft Vandeput intern grote problemen en heeft het leger zichzelf ongelo felijk pijn gedaan.
‘Net nu u belastinggeld nodig hebt, waar wij voor een deel in willen meegaan, zet u de politiek voor schut. U heeft ons bedrogen’, beet hij de militaire gezagsdragers toe. ‘Daar zal u een prijs voor betalen, en geloof me, ik vind dat erg. Ik vind Defensie belangrijk en dit doet mij pijn. Maar u heeft dit zelf veroorzaakt.’
Ook over de aanpak van de auditeurs is het laatste woord nog niet gezegd. De SP.A vindt het ongezien dat de kolonel die erop aandrong de studie over de verlenging wél naar de minister te sturen, in het bijzijn van zijn eigen oversten ondervraagd werd.
De Morgen schreef dat hem bovendien gevraagd werd een document te ondertekenen waarin hij verklaarde geen mails over de studie naar het kabinet te hebben gestuurd. Voor de socialisten is dat helemaal hallucinant. De man weigerde.