Criminologisch nattevingerwerk

Wat we ten we echt over de doeltreffendheid van het penitentiair verlof? Die vraag is nog niet gesteld. Effectiviteit meten hangt samen met de doelstellingen van het verlof. Recidivecijfers geven één indicatie. Uit buitenlands onderzoek bli jkt dat er ti jdens verlof weinig gerecidiveerd wordt en dat er een recidivereducerend effect is. Die bevindingen slaan niet terug op de Belgische situatie en zijn met een korrel zout te nemen.

Minister van J ustitie Koen Geens (CD&V) stelde in de Kamer dat in 2017 ongeveer 3 procent van de gedetineerden op penitentiair verlof nieuwe feiten pleegt en dat 13 procent tijdens penitentiair verlof een mislukking kent (waaronder een laattijdige terugkeer). Maar dat zijn beschrijvende cijfers die weinig informatie bevatten. Ze leren ons al helemaal niet of er een effect is op recidive na de gevangenisstraf. Dat is in België niet geweten. W e we ten e venmin of er een effect is van de voor waardelijke in vrijheidstelling op recidive, noch of uitgaansvergunningen en penitentiair verlof bi jdragen tot een be tere reintegratie. We weten zelfs nie t of een geleidelijke terugkeer beter is dan abrupt strafeinde. W e tasten in he t duister, tot een volgend incident weer dezelfde vragen opwerpt (zoals deze week, toen een geradicaliseerde gedetineerde ti jdens beperkte de tentie kon vluchten (DS Online 14 juni) .

Als onderzoekers willen we niet in de plaats treden van de beleidsmakers. We stellen wel vast dat in een samenleving die wetenschap hoog in het vaandel draagt, de wetenschappelijke reflex vaak ontbreekt bi j vraagstukken over straf en strafuitvoering. Hervormingen in de strafrechtsbedeling gebeuren bijna zonder uitzondering op basis van een idee, een aan voelen of zelfs een buitenlands voorbeeld dat uit de conte xt ge trokken wordt – neem de Noorse gevangenissen: de recidive is daar niet aantoonbaar lager dan elders, maar velen willen dat wel geloven.

Medisch onderzoek toont al decennia aan dat wetenschap kan leiden tot verbeteringen op tal van face tten in onze gezondheid. Buitenlands criminologisch onderzoek wi jst uit dat meer we tenschappelijke onderbouw kan leiden tot meer vrijheid en veiligheid. Maar om veiligheid, bestraffing en strafuitvoering te optimaliseren, is het nodig dat de we tenschappelijke onderbouw solide is, dat beleidskeuzes (minstens mee) gebaseerd zijn op wetenschappelijke bevindingen en dat beleidsopties ook wetenschappelijk geëvalueerd worden.

De vraag is of we met alle informatie die we hebben, wel een gedegen diagnose over he t penitentiair verlof kunnen mak en. Dat werpt me teen een bepaald licht op de vele voorstellen die nu de ronde doen.