Poetins populistische poppen
De Navo en de EU zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden. Als de band tussen de lidstaten verzwakt, neemt ook de solidariteit in de Navo af, schrijft SVEN BISCOP.
Nadat Donald Trump de G7top in Canada heef t laten mislukk en, vrezen velen het ergste voor de Navotop in Brussel in juli. T rumps ontmoe ting met de NoordKoreaanse leider Kim Jongun in Singapore verandert daar weinig aan: voor dictators is hij duidelijk inschikk elijker dan voor zijn bondgenoten. Er zijn zelfs stemmen die er voor pleiten de N avotop af te gelasten. De N avo heeft nochtans een fundamenteel probleem, al staat het niet op de agenda.
De populistische en autoritaire tendens in veel Europese landen gaat in tegen de basisdoelstelling van het bondgenootschap zoals dat na de Koude Oorlog geëvolueerd is. De Navo moe t vandaag nie t alleen he t grondgebied van haar leden verdedigen, maar ook hun maatschappi jmodel. In Europa wordt de staat geacht zijn burgers veiligheid, welvaart en democratie te garanderen. Die drie kun je nie t los van elkaar zien. Bescherming tegen geweld betekent niet veel als je omk omt van de honger, net zoals rijkdom niets betekent als de staat je die willekeurig kan afnemen of je zelfs kan opsluiten.
Als een N avolid die manier van leven niet langer in stand houdt, wat precies wordt de Navo dan geacht te verdedigen? Een regering die in eigen land de democratie ondermijnt, riskeert me teen ook de veiligheid van haar land. Hoe autoritairder een regering wordt, hoe meer ze de solidariteit tussen bondgenoten in vraag stelt. Want, welke democratische regering kan bij haar bevolking verantwoorden dat ze haar leger de oorlog instuurt om een dictatuur in een ander Navoland te verdedigen?
De potentiële tegenstre vers van de Navo weten dat ook. Rusland zal niet aarzelen om elke gelegenheid uit te buiten om de Navo te verzwakken. Moskou ondersteunt actief een reeks populistische actoren.
De vlucht vooruit
Euroscepticisme behoort meestal tot de tactiek van de populisten. De landen die toe treden tot de EU , onderschrijven enk ele doelstellingen en rode li jnen. Als een regering die niet langer wil aan vaarden, kan ze niet ver wachten dat dat zonder ge volg bli jft voor de positie van haar land in de EU.
Maar verschillende regeringen overtreden niet alleen de democratische basiswaarden van de EU, ze ondermijnen ook ac tief he t Europese beleid. Erger, velen lijken dat te doen onder de in vloed van buitenlandse machten zoals R usland en C hina. Volledig in tegenspraak met hun nationalistische retoriek zijn sommige regeringen ge willige instrumenten van externe machten geworden. Verontrustend is dat dit niet alleen geldt voor semiautoritaire regeringen , maar ook voor de democratische regeringen van meerdere EUlidstaten. Die zi jn de gi jzelaar ge worden van Russische energie of C hinese investeringen. Het gevolg is dat he t voor de EU almaar moeilijker wordt resolute standpunten in te nemen over Rusland en China. Sommige landen zwakken zelfs he t mensenrechtenbeleid van de EU af .
Het risico is dat de resterende EUleden op een bepaald moment nie t langer willen inzetten op een beleid met 28 en kiezen voor de vlucht vooruit in een kernEuropa. Het idee van een Europa me t verschillende snelheden hang t in de lucht. M aar dat moet een positie ve k euze zi jn, een manier om vooruit te gaan me t een kopgroep waarbij iedereen zich later weer kan aansluiten. Geen negatieve keuze, een manier om obstak els overboord te gooien. Dat zou een onherstelbare t weespalt kunnen veroorzaken.
Nefast voor defensie
De Navo en de EU zijn onlosmakelijk me t elkaar verbonden. Als de band tussen landen in de EU verzwakt, neemt ook de solidariteit in de Navo af. Of denk en semiautoritaire regeringen echt dat ze de andere EUleden constant kunnen frustreren, maar dat diezelfde landen hen via de N avo wel on verwijld te hulp zullen snellen als ze in de problemen komen? Er is vandaag geen sterke en eensgezinde N avo meer mogelijk zonder een sterke en eensgezinde EU. De EU ondermi jnen is dus even nefast voor onze collectieve defensie als de democratie ondermijnen.
De semiautoritaire regeringen in
Hoogleraar aan de UGent; leidt aan het Egmont Instituut in Brussel het programma ‘Europa in de wereld’. Auteur van ‘Make Europe great again. Een nieuwe toekomst voor de oude grootmacht’ (Lannoo).
Het gevaar voor Europa komt van binnenuit. Semiautoritaire lidstaten ondermijnen de EU, met de hulp van Rusland en China. kwestie denk en misschien dat ze altijd op de V S kunnen rek enen. Maar zo verstandig is het niet om je vertrouwen te stellen in een president van wie de campagneslogan, America fir st, zi jn oorsprong vindt bij de e xtreemrechtse isolationisten van de jaren 30. Ook onder T rump hebben de V S hun militaire aan wezigheid aan de oostgrenzen van de Navo opgevoerd. Nochtans geeft hij weinig om instellingen zoals de Navo en de EU. Bovendien lijkt hij nauwe banden met Rusland te hebben. Zal hij degene zijn die Russische pogingen om de EU en de Navo te ontrafelen, zal tegengaan? Zal hij de Russen stoppen wanneer ze dominante in vloed proberen te ver werven in Europese landen, zeker als sommige van die landen de R ussen ‘ uitgenodigd’ hebben?
Eindigen zoals Oekraïne
Ondemocratische en antiEuropese regeringen creëren langzamerhand een geopolitiek vacuüm, om te beginnen in CentraalEuropa. Door hun medelidstaten in de Navo en de EU te diaboliseren, op een moment dat de VS verre van welwillend staan tegenover deze Europese instellingen, isoleren ze zichzelf . Door tegelijkertijd kunstmatig het euroscepticisme aan te wakk eren, mak en ze hun be volking ne t k wetsbaarder voor R ussische propaganda. I n he t slechtste scenario worden deze landen losge weekt uit he t W esten en eindigen ze in dezelfde geopolitiek e schemerzone als Oekraïne: een weinig comfor tabele buf fer tussen he t Westen en Rusland.
De gevolgen kunnen verstrekkend zijn en niet alleen voor de semiautoritaire regimes. Als de autoritaire trend niet afgeblokt wordt, zou hij bij meer en meer Europese landen kunnen aanslaan. N u al heef t he t bestaan van semiautoritaire regimes binnen de EU haar geloof waardigheid en legitimiteit fel verzwakt.
De autoritaire tendensen in Europa en de VS dreigen elkaar te versterken
Als de autoritaire regeringen de Europese besluit vorming ef fectief zouden verlammen, riskeren de overblijvende democratische landen alleen voor t te gaan. Op dat moment zal ook de cohesie van de N avo he t onvermijdelijk bege ven. Bovendien riskeren autoritaire tendensen in Europa en de VS elkaar te versterken. In een ommek eer van de geschiedenis kan een sterke democratische EU een baken voor de VS zijn. Maar een meer en meer verdeelde en minder en minder democratische EU en VS kunnen elkaar meesleuren in hun val.
Dat is een erg donker maar helaas niet onmogelijk scenario. Zouden we het op de Navotop van 11 en 12 juli misschien daarover kunnen hebben? Als Trump weer nie t wegloopt, tenminste, zoals op de G7 .