Langste nacht met fruit, soep en pizza
I Pas na bijna negen uur onderhandelen bereikten de EUleiders vrijdagochtend vroeg een akkoord over migratie. ‘Kunnen we geen vakbond oprichten om onze rechten te verdedigen?’
BRUSSEL I Het is al bijna licht en de vogeltjes zingen wanneer de laatste Europese leider zich laat wegrijden naar zijn hotel. ‘De 28 EUleiders hebben een akkoord over conclusies, ook over migratie’, twittert Donald Tusk, de voorzitter van de Europese Raad om 4.35 uur. Het is het einde van een aangekondigde marathon. De Finse premier Juha Sipila had journalisten, diplomaten en personeel in het Justus Lipsiusgebouw de avond voordien rond 20.30 uur al verwittigd: ‘Hou de Red Bull klaar om lang wakker te blijven!’
Alles is rond 19.30 uur begonnen met een Italiaanse coup de théâtre: de eerste onderhandelingsronde over thema’s als handel en buitenlands beleid is afgelopen wanneer premier Giuseppe Conte laat weten dat hij weigert de conclusies goed te keuren. Pas als er ook een akkoord is over mi gratie, wil hij zijn zegen geven. ‘Ik ben jurist van opleiding’, is zijn verklaring. De Zweedse premier Stefan Löfven is niet onder de indruk en merkt op dat hij nog lasser geweest is … ‘Ik ben brandweerman’, zegt de Bulgaarse premier Borisov, die over een bijzonder soort humor schijnt te beschikken.
Franse colère
De Franse president Emmanuel Macron schiet in een Franse colère en gesticuleert wild, maar Conte wil ook na een halfuur discussiëren over procedures niet van wijken weten. JeanClaude Juncker, de voorzitter van de Commissie, en president Donald Tusk moeten hun gemeenschappelijk persmoment zelfs afblazen.
Het is het begin van een frenetieke onderhandelingsmarathon. Telkens als een diplomaat afzakt naar de perszaal, doet zich hetzelfde scenario voor: een omsin geling door een groep journalisten, hongerig naar nieuws. ‘Dat weet ik niet’, is het meest populaire antwoord op vragen.
Toch wordt geleidelijk aan duidelijk dat Macron het geweer van schouder verandert en zich nu opwerpt als bruggenbouwer. Om dat voor iedereen duidelijk te maken, laat hij via Twitter een foto rondsturen waarop te zien is hoe hij en Conte, pen in de hand, aan een compromistekst werken. Het signaal is duidelijk: de Italiaanse premier is niet van plan alles te blokkeren, maar is op zoek naar een deal.
Een Franse diplomaat geeft een informele briefing in de Franse perszaal. Om Italië de solidariteit te bieden die Conte van de andere lidstaten eist, wordt gewerkt op het spoor van ‘gecontroleerde centra’: geen gesloten instellingen, maar toch bijna, waar nieuwe migranten vanuit Italië naartoe gebracht zouden worden. Daar moet ook de selectie gemaakt worden tussen economische migranten en mensen die aanspraak maken op internationale bescherming.
Zullen we gaan slapen?
Om 00.20 uur, het is al vrijdag, onderbreekt Tusk een eerste keer de zitting om de leiders de kans te geven een compromistekst te bestuderen. Er is nog te veel verzet, zo blijkt. De Pool krijgt er genoeg van en stelt de EUleiders voor om 1 uur te gaan slapen en de sherpa’s te belasten met de voortzetting van de onderhandelingen over de tekst. Toch gaan ze door.
Om 1.10 uur komt de woordvoerder van Conte naar beneden. Het is het begin van een nieuw stukje Italiaans theater. Hij houdt met veel drama een tekst in de handen waarmee Italië volgens hem akkoord kan gaan. Maar wat erin staat, lijkt hij niet goed te weten. Na elke vraag breekt hij uit de omsingeling van journalisten om een beetje verder de bewuste passage te lezen en daarna terug te keren voor een antwoord. Hij waarschuwt dat elk woord belangrijk is voor Italië. ‘Als er drie woorden veranderd worden, staat alles opnieuw op de helling.’
Vakbond voor EUleiders
Dat is precies wat er gebeurt. In ruil voor solidariteit met Italië dringen leiders aan op sterkere taal over de verantwoordelijkheid van de frontlijnstaten. Zij eisen dat het basisprincipe van de Dublinverordening, waar Conte vanaf wil, overeind blijft: het land waar de migrant het eerst aankomt, blijft verantwoordelijk voor de afhandeling van de asielaanvraag. Conte vindt dan weer dat het woordje ‘vrijwillig’ iets te vaak in de tekst begint op te duiken.
Rond kwart voor drie wordt er
fruit en soep geserveerd aan de politici. Er worden ook pizza’s afgeleverd, niet op vraag van de Italianen, maar om de honger van enkele personeelsleden te stillen. Om 3.30 uur last Tusk een derde pauze in om de zoveelste ontwerpverklaring te bestuderen en wordt de landing ingezet. Van de ongeveer duizend journalisten op de top blijven er nog een honderdtal over.
Wanneer de Bulgaarse premier Boris Borisov vertrekt, heeft hij nog een suggestie voor zijn collega’s: ‘Ik stelde voor dat we een vakbond oprichten om onze rechten te verdedigen. Wat voor werkuren zijn dit eigenlijk?’
Maar op zijn afsluitende persconferentie waarschuwt Donald Tusk dat het zware werk nog moet beginnen: ‘Het is te vroeg om van een succes te spreken. Dit was het makkelijkste deel. Nu moeten we dit ook uitvoeren op het terrein.’
Om 00.20 uur krijgt Tusk er genoeg van. Hij stelt de EUleiders voor een uur te gaan slapen en de sherpa’s voort te laten onderhandelen over de tekst. Toch gaan ze door