Italië moet blij zijn met dode mus
De Italiaanse premier Conte steekt Merkel geen helpende hand toe in haar conflict met de Beierse CSU. Griekenland en Spanje wel.
1. Wat is er beslist op de Europese top over migratie?
Negen uur lang moesten de Europese leiders vergaderen, voor ze vrijdagmorgen om 4.35 uur hun tegengestelde visies en belangen overstegen. Alle 28 zijn het erover eens dat de samenwerking met landen in Afrika moet worden opgevoerd, om te beletten dat er nog grote aantallen migranten richting Europa vertrekken. Daarom zullen onderhandelingen beginnen met Afrikaanse leiders over de uitbouw van ‘regionale ontschepingsplatforms’.
Migranten die gered worden in de territoriale wateren van de NoordAfrikaanse landen of in internationale wateren, zullen kunnen worden teruggebracht naar die asielcentra. Daar zal de selectie gebeuren tussen vluchtelingen, die naar Europa zullen worden gebracht, en economische migranten die terug naar huis moeten. De EU voert daarom ook haar steun aan de Libische kustwacht op en legt eindelijk de beloofde 500 miljoen euro voor het Trustfonds voor Afrika op tafel.
De Italiaanse premier, Giuseppe Conte, wilde ook grotere Europese solidariteit voor de opvang van migranten die wél nog de oversteek wagen en in Italië aankomen – de uitbouw van die ‘ontschepingsplatforms’ wordt een werk van lange adem. Om Italië te ontlasten, zouden er daarom ook in EUlanden ‘gecontroleerde centra’ gebouwd worden.
2. Wat zijn die ‘gecontroleerde centra’ precies?
Erg duidelijk is dat niet – de tekst is opvallend vaag en opzettelijk dubbelzinnig gehouden, is te horen. De vergelijking wordt gemaakt met de hotspots in Griekenland. Migranten die in de territoriale wateren van een lidstaat of door een Europese boot in internationale wateren worden gered, zullen er worden afgezet.
Het woord ‘gecontroleerd’ moet duidelijk maken dat het niet om gesloten centra gaat. Migranten moeten er snel geselecteerd worden: economische migranten zullen vandaar worden teruggebracht naar een veilig derde land of hun herkomstland, voor vluchtelingen ‘zal het principe van solidariteit van toepassing zijn’ – ook zij zullen gespreid kunnen worden. Maar tot twee keer toe staat in de bewuste paragraaf dat alles op vrijwillige basis zal gebeuren.
Die afspraken doen niets af van het basisprincipe van de Dublinverordening dat het land waar de migrant voet aan land zet, verantwoordelijk is voor de asielaanvraag. Conte had dat geëist, maar haalde bakzeil.
3. Komt er nu zo’n centrum in België?
België is niet van plan een ‘gecontroleerd centrum’ op zijn grondgebied uit te bouwen. Dat concept is vooral bedoeld voor de lidstaten die aan de Middellandse Zee liggen. Ons land is evenmin van plan migranten over te nemen uit zo’n centrum die een grote kans maken op internationale bescherming – zoals onlangs gebeurde met het schip Lifeline. Dat was een eenmalige situatie, klinkt het, het kan niet de bedoeling zijn dit systematisch te laten gebeuren. Solidariteit kan alleen na een hervorming van de Dublinverordening en als er opnieuw een migratiecrisis zoals in 2015 zou uitbreken.
4. Zal Italië dan op enige solidariteit kunnen rekenen?
Geen enkele lidstaat zegde al toe om zo’n centrum te huisvesten. Zelfs de Franse president Emmanuel Macron, die het idee op de top samen met Guiseppe Conte ontwikkelde, zegt dat er geen centrum in zijn land komt omdat Frankrijk geen frontlijnstaat is.
Bij de Italianen ebden de positieve reacties over het akkoord weg naarmate de uren verstreken. In Rome begint het te dagen dat die ‘vrijwillige solidariteit’ niet veel zal opleveren en dat de grootste verantwoordelijkheid voor de opvang van migrantenboten en de afhandeling van asielaanvragen in Italië, Spanje en Griekenland blijft liggen.
Minister van Binnenlandse Zaken Matteo Salvini toonde zich zeer pessimistisch: ‘In Italië richten wij hoogstens centra voor uitzettingen in. En we dulden in de toekomst geen ngoboten met migranten meer. Zij krijgen Italië enkel op een ansichtkaartje te zien.’ Premier Conte dreigt al met procedures tegen lidstaten die de deal niet respecteren.
5. Is de regering van Angela Merkel gered?
De top was ook levensbelangrijk voor de stabiliteit van de Duitse regering en de politieke carrière van Angela Merkel. Haar minister van Binnenlandse Zaken, Horst Seehofer, eiste concrete resultaten op de Europese top om een rem te zetten op wat de CSU’er ‘asieltoerisme’ noemt: migranten die geregistreerd worden in een frontlijnstaat zoals Italië maar toch doorreizen naar Duitsland.
Van de twaalf paragrafen in de slotconclusies over migratie is er slechts één gewijd aan die ‘secundaire bewegingen’. De lidstaten zullen alle noodzakelijke maatregelen treffen om dit tegen te gaan, staat er. Spanje en Griekenland zijn bereid om een akkoord met Duitsland te sluiten over terugnames, maar Italië niet: ‘Het akkoord voorziet er niet in dat Italië migranten uit Duitsland terugneemt’, zei Conte.
De vraag blijft dus of deze ‘Europese oplossing’ voor de Beierse CSU zal volstaan om vanaf maandag geen grenscontroles in te voeren. Gebeurt dat toch, dan is de crisis in Berlijn compleet.
Zeker is dat Merkel versterkt terugkeert uit Brussel, gezien de brede steun die ze kreeg. De Luxemburgse premier Xavier Bettel was streng voor de CSU: ‘Het kan niet zijn dat ergens een Beierse partij gaat beslissen hoe Europa functioneert.’ En alvast Alexander Dobrindt, de fractieleider van de CSU in het parlement, reageerde positief. Een week geleden dreigde hij nog met een breuk tussen de CDU en CSU.
In Rome ebden de positieve reacties over het akkoord weg naarmate het begon te dagen dat de ‘vrijwillige solidariteit’ niet veel zal opleveren
De vraag blijft of deze ‘Europese oplossing’ voor de CSU zal volstaan om vanaf maandag geen grenscontroles in te voeren