De EU moet één zijn om te wegen

Terwijl de VS in ijltempo internationale regels verwerpen, moet de EU het belang van internationale samenwerking blijven uitdragen, schrijft JOHN VANDAELE.

Het is laat geworden donderdagnacht op de Europese top. In ware BelgoBrusselse traditie probeerden de Europese staats en regeringsleiders in urenlang nachtelijk overleg een akkoord te vinden over asiel en migratie. Of er echt een akkoord is, moet nog blijken, want veel blijft vaag.

Dat de kwestie niet leidde tot een verdere confrontatie, is niet alleen belangrijk voor de aanpak van de migratieuitdaging. De EU staat immers voor het uur van de waarheid. Met de discussies over de hervorming van de eurogroep en over migratie staat niet alleen de fundamentele samenhang van de Unie op het spel, maar ook iets veel groters: het overleven van een op regels gebaseerde wereldorde. Nu de VS die orde in versneld tempo ondergraven, kan alleen een eensgezinde EU zich opwerpen als de leider van de landen die deze orde verdedigen.

Slechtste leerlingen

Zeker, de VS zijn al langer dan vandaag een van de slechtste leerlingen uit het multilaterale klasje. Van alle grote landen ondertekenen zij het minst de internationale akkoorden. In 2005 stelden we vast dat de VS maar 8 van 25 belangrijke internationale verdragen (de tien belangrijkste milieuverdragen, de zeven mensenrechtenverdragen, de acht fundamentele arbeidsnormen van de IAO) hadden bekrachtigd. Dat was en is zowat de helft van de 15/25 van ‘schurkenstaat’ Iran. Minder dan de 18/25 van de opkomende reuzen China en India, veel minder dan de 22/25 van Japan, de 23/25 van Brazilië en de 24/25 van de EU.

De VS lagen na de Tweede Wereldoorlog wel aan de grondslag van een op regels ge

baseerde wereldorde, maar waren altijd weigerachtig om zichzelf vast te pinnen aan afspraken. Het Congres zit daar voor veel tussen. Toen Bill Clinton met het Kyotoprotocol thuiskwam, lachte het Congres hem weg. Dat gebeurt geregeld: de meeste Amerikaanse parlementairen zijn uitsluitend bezig met de eigen noden.

Multilaterale balorigheid is niks nieuws voor de VS. Trump doet er wel enkele beslissende scheppen bovenop. Hij verwerpt nu ook de sterkste van alle internationale regels, de handelsregels. Die zijn zo sterk om dat er sancties aan vasthangen. Nieuw is ook het hoge tempo waaraan hij internationale afspraken (klimaat, Irandeal...) verwerpt. Beangstigend is dat hij daarbij een groot misprijzen voor feiten etaleert. Zo klopt het niet dat de VS op handelsvlak worden benadeeld: de Europese invoertarieven wijken amper af van de Amerikaanse. Ten slotte lijkt Trump nu niet alleen verdragen maar ook bondgenootschappen te ondergraven (ZuidKorea, Japan, G7, Navo...).

Wankel

Met dat alles staat het hele idee van een wereld gebaseerd op regels en afspraken – en dus van samenwerking om problemen

op te lossen – onder druk. In de eerste plaats door Trump maar ook door een groeiende internationale coalitie van nationalisten als Orban, Kazcinsky, Salvini. Voorlopig zijn die het nog eens over het in twijfel trekken van het belang van internationale afspraken en regulering. Maar een bondgenootschap van nationalisten is altijd wankel. Wat bindt hen eens hun negatieve ambities zijn gerealiseerd? We belanden dan in een gefragmenteerde wereld met staten die nog haast uitsluitend met elkaar wedijveren. Nochtans staan we voor gezamenlijke problemen (klimaat, fiscale rechtvaardigheid, financiële stabiliteit, migratie...) die vooral samenwerking vergen.

Er staat dus veel op het spel als de EU de komende maanden samenkomt. Alleen een eensgezinde EU heeft voldoende gewicht om aan de VS en de wereld rustig duidelijk te maken dat ze zelf gebouwd is op internationale samenwerking en dat ze die aanpak ook internationaal voluit blijft uitdragen. Daartoe moet de Unie ook onbevangen nieuwe bondgenootschappen durven aangaan: de meerderheid van de 200 staten hecht immers ook belang aan samenwerking, aan regels, aan een voorspelbare wereld die niet met één tweet van heer Trump op zijn kop wordt gezet.

Natuurlijk is er veel geschiedenis die ons bindt met de VS. En het is goedkoop om te blijven schuilen onder de Amerikaanse defensieparaplu. Maar wat zeg je tegen een oude vriend die het gezamenlijke huis vervuilt en zich niet houdt aan gemaakte afspraken? Dat het zo niet verder kan. En je bouwt voort aan de Europese manier om dingen aan te pakken met meer overtuiging dan voordien – ook als dat geld kost.

Van alle grote landen ondertekenen de VS het minst de internationale akkoorden

Toeristen in Tarifa wandelen voorbij een bootje gebruikt door migranten die naar Spanje wilden.

Wie? Journalist bij MO*. Wat? Het hele idee van een wereld gebaseerd op regels en afspraken – en dus van samenwerking om problemen op te lossen – staat onder druk.