Haarhangen: een kunst als geen andere
Finse artiesten doen oude circusdiscipline herleven in Gent
Naast hun Finse nationaliteit delen koorddanseres Sanja Kosonen en trapeziste Elice Abonce Muhonen ook hun lange, weelderige haardos. Zeven jaar geleden kwamen ze op het idee om die in een dotje bijeen te knopen en ermee te bengelen aan een trapeze. Het was ‘une idée folle’ dat succesvol uitdraaide: met Capilotractées (‘aan de haren getrokken’) reizen ze al sinds 2013 de wereld rond.
‘Haarhangen is iets wat veel mensen nog nooit gezien hebben’, zo verklaart Kosonen hun succes. ‘Al is de discipline zelf wel al duizenden jaren oud. Er zijn muurtekeningen gevonden uit China waarop mensen aan hun haren hingen. Ook in het oude LatijnsAmerika werd de kunst beoefend. Als kind in Finland zag ik het
eens in een traditioneel circus.’
Om het haarhangen onder de knie te krijgen, contacteerden beide dames twee jaar lang experten, tot in de Verenigde Staten toe. Een school om de stiel te leren is er niet. ‘Meestal wordt de discipline van generatie op generatie doorgegeven’, weet Muhonen. ‘Iedere familie heeft zo haar eigen technieken. Er is niet één geheim.’
Bad hair day
Behalve dan: veel geduld en hard labeur. Voor ieder optreden bereiden de vrouwen zich drie uur voor. Eerst maken ze de haren nat, zodat ze elastischer zijn en minder snel breken. Dan vormen ze stevige vlechtjes, waardoor ze een ring steken die ze met een musketon ergens aan bevestigen.
Technisch is haarhangen perfect mogelijk: een stevige haardos kan tot 8.000 kilo dragen. Toch raden beide dames het niet aan om het zomaar thuis te proberen. Zelf gingen ze stapje per stapje de lucht in: eerst bengelden ze drie seconden aan hun haren, de dag erop vijf, dan tien, dan twintig. Die langzame opbouw was nodig om hun nekspieren en wervelkolom te trainen, want het is vooral op die plekken dat hun strijd met de zwaartekracht pijn kan doen.
Risicovol is het niet, zelfs niet bij een bad hair day. ‘Het is niet gevaarlijker dan andere circusdisciplines’, aldus Muhonen. ‘In al die jaren hebben we nog nooit een ongeluk gehad.’ Toch geeft haarhangen volgens Kosonen voor ‘une sensation particulière’, omdat het bloed in je hoofd gaat tollen. ‘Het voelt alsof al je haren eruit getrokken worden (lacht).’
Frida Kahlo
Capilotractées is niet zomaar een staaltje van hun technisch kunnen. ‘Bij circustechnieken als trapeze of koorddansen ben je altijd met je handen of met je voeten in de weer. Nu hadden we plots onze vier ledematen vrij. Dat gaf een enorme vrijheid om ook andere dingen te doen en te vertellen’, legt Muhonen uit.
Zo bespelen ze in dit komische duet meerdere instrumenten. Maar het mag ook serieuzer, met verwijzingen naar historische vrouwbeelden, bijvoorbeeld. Bij Frida Kahlo onderzochten ze hoe de kunstenares via het haar thema’s verwerkte in schilderijen. In het Parijse Musée du Quai Branly bezochten ze een expo over haar in de kunst en de mode.
‘Je haar is erg gelinkt aan je identiteit’, vertelt Muhonen. ‘Het is de kroon op je hoofd. Via haar druk je jezelf uit. Mensen zijn altijd erg bezig geweest met hun kapsel aan te passen, al moeten ze het wel doen met de haren waarmee ze geboren zijn. Dat was een interessant en absurd uitgangspunt voor ons stuk.’
De boom in
Beide dames zijn nog niet uitverteld. Onder de vleugels van het Franse Galapiat Cirque werken ze aan een tweede voorstelling, maar dan in de publieke ruimte. Kosonen: ‘Op iedere plek waar we spelen, willen we gebruikmaken van andere gebouwen, zelfs bomen en lantaarnpalen. Zo kunnen mensen ons gewoon tegenkomen als ze wandelen in het park.’
Op de vraag of er nog andere minder bekende circusdisciplines zijn die ze willen beheersen, hebben ze meteen een antwoord klaar. Kosonen: ‘In China is er een traditie waarbij ze met paraplu’s jongleren met hun voeten. Dat wil ik graag kunnen!’
Muhonen: ‘Voor mij is dat “la roue de la mort”, het wiel van de dood. Met twee wielen, een beetje zoals bij hamsters.’
Dat belooft: op Youtube ziet het er alvast nóg spectaculairder uit dan haarhangen.
‘Capilotractées’, van 14 tot 17 juli in De Expeditie in Gent tijdens Miramirofestival. Tryout van hun nieuwe voorstelling op 13 juli.
Technisch is haarhangen perfect mogelijk: een stevige haardos kan tot 8.000 kilo dragen