Waarom geen Lumumbastraat in Antwerpen?
Als kind heb ik het station van Antwerpen nooit anders gekend dan als een enorme werf. Twintig jaar lang. De werkzaamheden zijn nu al enkele jaren achter de rug. Onlangs werd AntwerpenCentraal uitgeroepen tot het mooiste treinstation van de wereld. Met wat moeite en wilskracht lukt het wel in Antwerpen, zag ik.
Antwerpenaren noemen hun stad graag dé Vlaamse metropool. Voor de grootste en meest diverse stad in Vlaanderen is dat zeker terecht. Toch proef ik in Antwerpen ook iets dat niet lekker smaakt. De stad heeft meerdere gezichten. Op vele daarvan staat nog steeds een koloniale bril. Koloniale denkbeelden en machtsverhoudingen laten sporen na in het stadsbeeld. Op vele plekken word je herinnerd aan de vorst die miljoenen slaven bezat en met een harde hand regeerde over een land dat 80 keer groter was dan België.
De achtertuin van Leopold II
De straatnamen Amerika, Italië, en Frankrijklei zijn een eerbetoon aan de heldendaden van enkele landen. Die worden gehuldigd met de breedste lanen van de binnenstad. Onszelf hebben we en passant de bijna even brede Belgiëlei gegeven.
Wat zegt dat over de Lange Kongostraat? Een straat met honderd rijwoningen in Borgerhout. In twee minuten stap je erdoor. Net iets sneller dan de tijd die op school wordt be ‘De stad heeft meerdere gezichten. Op vele daarvan staat nog steeds een koloniale bril.’
steed aan de plaats van Congo in de Belgische geschiedenis en de rol van Leopold II daarin.
Leopold II vergaarde zijn rijkdom uit zijn persoonlijke, exotische achtertuin en wist zichzelf zo op de wereldkaart te zetten. Een jaar voor zijn dood schonk hij dat land als gift aan de staat. Om hem voor zijn vrijgevigheid te bedanken, herdenken we hem overal in onze publieke ruimte.
We wandelen vandaag met onze kinderen langs zijn standbeeld. De Lange Kongostraat, daarentegen, die kent niemand.
Weg met koloniale clichés
Standbeelden en straatnamen mogen weerspiegelen hoe de geschiedenis een samenleving vormgeeft. Historische sporen in het stadsbeeld zijn belangrijk. Maar een samenleving is dynamisch, dus de invulling van de publieke ruimte mag ook evolueren. De publieke ruimte mag ons helpen herinneren aan wat tot nu toe blinde vlekken waren, zodat we samen kunnen vertrekken vanuit een realiteit, vanuit een beeld dat klopt.
Maar de koloniale clichés moeten eruit. We hóéven die niet in stand te houden, we mogen moeite doen om op zijn minst meer duiding te geven bij erfgoed. We mogen zeggen dat kwetsende denkbeelden geen plaats verdienen in de openbare ruimte en mogen die vervangen door wat het gedeelde verleden wel erkent. Waarom zou alleen een onbelangrijke straat naar Congo mogen worden genoemd?
Een Lumumbastraat zou deze stad sieren, en zou de geschiedenis eren. Niet als ultieme erkenning voor de gruweldaden, maar als betekenisvol, symbolisch signaal naar de op twee na grootste gemeenschap van de stad. De Lumumbalei mag ook.
Antwerpen kan het goede voorbeeld geven, als pioniersstad van Vlaanderen.
De publieke ruimte mag ons helpen herinneren aan onze blinde vlekken
DON PANDZOU Beleidsmedewerker armoede en superdiversiteit bij de Ambrassade.