Met wcpapier op het geweer
De Britse militaire historicus Max Hastings schreef meer dan dertig jaar geleden het standaardwerk De Koreaanse oorlog, een combinatie van aangrijpende getuigenissen en scherpe analyse. Dankzij de recente strapatsen van Kim Jongun is een Nederlandse vert
Over de Tweede Wereldoorlog en de Vietnamoorlog werden hele bibliotheken geschreven terwijl de Koreaanse oorlog (1950’53) onderbelicht bleef. Dat conflict werd uitgevochten tussen het communistische NoordKorea en het prowesterse ZuidKorea. NoordKorea werd gesteund door de Volksrepubliek China en de SovjetUnie, ZuidKorea kreeg militaire bijstand van diverse VNlanden, onder leiding van de Verenigde Staten. Er stierven aan VNzijde 142.000 soldaten, onder wie 33.500 Amerikanen en 101 Belgen. Meer dan 600.000 Noord en ZuidKoreaanse soldaten sneuvelden, en minstens evenveel Chinezen.
De Koreaanse oorlog werkt tot op heden door: het schiereiland blijft verdeeld in een totalitair noordelijk deel dat wel kernraketten heeft maar geen landbouwtractoren, en een gedemocratiseerde zuidelijke natie die 45 keer rijker is.
Dat de Koreaanse oorlog niet in ons collectieve geheugen zit, komt wellicht omdat er geen victorie te kraaien viel. Het land was al verdeeld toen de troepen van Kim Ilsung op 25 juni 1950 de 38ste breedtegraad overstaken, en daar veranderden drie jaar gruwel niets aan. Ook de strijd tegen het communisme werd niet gewonnen.
De strapatsen van de NoordKoreaanse dictator Kim Jongun zijn voor uitgeverij Hollands Diep een goede aanleiding om Max Hastings’ meesterwerk van 1987 te vertalen. Hebben recent geopende archieven de stellingen van de Britse historicus dan niet onderuit gehaald? Eigenlijk niet. Je zou zelfs kunnen stellen dat het een groot voordeel is dat dit boek 31 jaar oud is. Immers, Hastings kon zijn onderzoek nog aanvullen met gesprekken met meer dan tweehonderd Amerikaanse, Canadese, Britse, Koreaanse en Chinese veteranen, die toen nog fysiek en mentaal in staat om in detail te getuigen.
Hastings vertelt die persoonlijke verhalen in een heldere, onderhoudende stijl. Hij schetst soldaten die ‘hun veldflessen onder hun oksels bewaarden om ze bruikbaar te houden’ en een korporaal die ‘met een wcrol op de loop van zijn geweer liep, omdat hij voortdurend diarree had, tot ze ergens een pak maïzena vonden waarmee het probleem werd opgelost’. Burgers leggen uit welke vreselijke keuzes ze maakten: om de vlucht te overleven besloten ze oma en de jongste kinderen achter te laten in een dorp. ‘Toen ze hen maanden later wilden ophalen, bleek alles platgebrand.’
Misrekening
In zijn analyse is Hastings scherp voor de VS; voor Washington was de Koreaanse oorlog in tal van opzichten een gigantische misrekening. Wanneer
In zijn analyse is Hastings scherp voor de VS; voor Washington was de Koreaanse oorlog in tal van opzichten een gigantische misrekening
De Amerikaanse troepen waren onvoorbereid en slecht uitgerust en voor de ZuidKoreaanse soldaten gold dat nog meer
generaal Douglas MacArthur, hoofd van de Amerikaanse bezettingsmacht in Japan, tien dagen na de NoordKoreaanse invasie troepen naar het schiereiland detacheert, zien hij en zijn manschappen dat als een korte operatie. ‘Een week in Korea, die kwestie met de spleetogen even regelen, en dan hup, weer terug naar Japan.’
De Amerikaanse troepen waren onervaren, onvoorbereid en slecht uitgerust en voor de ZuidKoreaanse soldaten gold dat nog meer. Van de bijna 100.000 manschappen bleven er na de eerste oorlogsweek nog maar 54.000 over. Alle ‘bruikbare’ Koreanen werden prompt ingelijfd. Onder VNsoldaten ging het grapje dat ‘hen een spiegel voor de mond werd gehouden, en als ze nog ademden, konden ze mee’.
Maar ook met de VNsoldaten was het vaak erg gesteld. Londen had niet veel zin om troepen te sturen, maar voelde zich wegens de VShulp tijdens de Tweede Wereldoorlog en het Marshallplan voor Europa moreel verplicht. Er werden overwegend dienstplichtigen gestuurd, wier diensttijd was verlengd. ‘Als ze tijdens de wacht in slaap vielen, werden ze niet voor de krijgsraad gebracht maar vaderlijk toegesproken. Dat was de enige manier om te handelen. Ze waren in shock.’
Bovendien hadden de meeste VNmilitairen de grootste moeite om de ideeën waarvoor ze vochten, te verzoenen met het optreden van de ZuidKoreaanse dictator Syngman Rhee. In brieven naar huis vertelden Britse soldaten over mishandelde en afgemaakte burgers. ‘We vragen ons af welke partij in Korea goed is, en welke fout.’
Jojo
Terreinwinst was voor beide partijen als een jojo: eerst na men de NoordKoreanen nagenoeg het hele schiereiland in, vervolgens sloeg de VNmacht hen terug tot aan de Chinese grens. Tegen de zomer van 1951 begonnen onderhandelingen die zouden aanslepen tot na de dood van Stalin in 1953.
Het grote struikelblok bleek de krijgsgevangenen: van de 34.000 NoordKoreaanse soldaten die in zuidelijke kampen zaten, verdwenen er tijdens het gekibbel over hun lot maar liefst 25.000. De bewakers hadden de kamppoorten opengezet. Nog eens 22.000 Chinezen en NoordKoreanen wilden niet aan hun politieke autoriteiten worden overgedragen. Op 137 na werden ze uiteindelijk hervestigd in Taiwan en ZuidKorea. Van de VNsoldaten die door de communisten krijgsgevangen gemaakt waren, wilden er 359 niet terug.
Een ander absurd kenmerk van de oorlog was dat de Amerikaanse politieke en militaire leiders verdeeld waren. President Harry Truman wilde het conflict op het schiereiland houden; generaal MacArthur zag het als de rol van de VS om het communisme de handschoen toe te werpen. Begin april 1951 werd hij ontslagen, maar toen Eisenhower in 1953 aan de macht kwam, legde hij hem een plan voor, waarin hij voor de tweede keer voorstelde om de atoombom te gebruiken in NoordKorea.
Hastings is over de hele lijn genadeloos voor de Amerikanen, vooral vanwege de manier waarop ze met de lokale bevolking omgingen. Ze toonden het paternalisme, de ongevoeligheid en de arrogantie, die ze later ook in Vietnam zouden hanteren.