Als het Hof rechtsaf slaat
Door conservatieve rechters te benoemen, wil Trump een progressievere VS indammen. Toch heeft het Supreme Court volgens FRANS VERHAGEN een beperkte speelruimte.
Achteraf is het duidelijk: toen opperrechter Antonin Scalia, de conservatieve intellectueel in het Supreme Court, in februari 2016 overleed, was dat beslissend voor de Amerikaanse presidentsverkiezingen. De Republikeinse leider van de Senaat, Mitch McConnell, weigerde de door president Barack Obama voorgedragen opvolger zelfs maar te spreken, laat staan hem goed of af te keuren. De kiezers moesten beslissen, vond McConnell in een creatieve interpretatie van de grondwet. Toen rechter Anthony Kennedy twee weken geleden terugtrad, gaf McConnell hoog op over zijn wens zijn ‘grondwettelijke plicht’ uit te voeren om snel een opvolger te benoemen. Eerder wist de sluwe vos nochtans heel goed wat hij deed toen hij aan die plicht verzaakte.
McConnell engageerde zo de evangelische kiezers die hoopten dat een Republikeinse president een conservatieve rechter zou benoemen. Dat die president Donald Trump werd, deerde die kiezers niet. Elke Republikein was goed. Ze wisten maar al te goed dat rechters in het Supreme Court meer invloed en een langere loopbaan hebben dan presidenten. Conservatieven wisten dat dit hun kans was, misschien hun enige kans, om een samenleving die steeds verder van hen wegloopt, naar hun hand te zetten.
Eenzame progressieven
Misschien walgen die kiezers van de persoon Trump, ze kunnen tevreden zijn over hun doelstelling om het Supreme Court naar rechts te manoeuvreren. Op de gestolen zetel benoemde Trump de zeer conservatieve Neil Gorsuch. Deze week droeg hij Brett Kavanaugh voor om de plaats van Kennedy in te nemen. Die laatste stemde soms met de liberalen, soms met de conservatieven mee (DS 11 juli). Mogelijk vond Trump juist Kavanaugh aantrekkelijk omdat die meewerkte aan de impeachmentprocedure van president Bill Clinton in de jaren negentig, maar nu vindt dat zittende presidenten niet moeten worden lastiggevallen met rechtszaken. Dat leidt maar af, volgens Kavanaugh. Je ziet Trump knikken.
De meerderheid wordt nu onwrikbaar conservatief. Zo heeft het verlies van Hillary Clinton nu al twee potentiële progressieve plekken gekost. De schade kan oplopen als de twee bejaarde progressieve rechters het veld moeten ruimen, Ruth Bader Ginsburg (83) en Stephen Breyer (79). Het zou de twee door Obama benoemde rechters, Sonia Sotomayor en Elena Kagan, eenzaam achterlaten.
Een rare ontwikkeling: terwijl het land progressiever wordt, worden de rechters conservatiever. Van het recht op abortus tot vakbondsrechten, van homohuwelijk tot wapen wetgeving, van een ‘moslimban’ tot de financiering van politieke campagnes, de meeste Amerikanen hebben op al die terreinen meningen die progressiever zijn dan wat het Supreme Court zal beslissen.
Dat is niet nieuw. President Franklin Delano Roosevelt (19331945) zag grote delen van zijn New Dealbeleid getorpedeerd door een Supreme Court vol conservatieve rechters. Zijn poging om het Hof uit te breiden om progressieven te benoemen, werd terecht als een machtsgreep gezien.
Afschaffing slavernij
Pas later kon Roosevelt er alsnog zijn stempel op drukken. Dat leidde in de jaren vijftig en zestig tot een redelijk progressief Hof onder leiding van opperrechter Earl Warren. Geen uitspraak was belangrijker dan Brown v. Board of Education (1954), waarin de Amerikaanse rassenscheiding formeel werd afgeschaft. Je zou kunnen zeggen dat het Hof een tijdlang voor het land uitliep. Niet zo erg ver, want het duurde lang voor voorbehoedsmiddelen legaal werden (1965), een verbod op interraciale huwelijken werd afgeschaft (1967), het recht op abortus werd gelegaliseerd (1973) en de strafbaarstelling van homoseks werd beëindigd (2003): allemaal zaken die op staatsniveau geregeld werden, tot het Hof dat verbood. Onlangs redde het Hof Obamacare en legaliseerde het het homohuwelijk. Je zou kunnen zeg
Wie? Amerikajournalist, auteur van ‘Geschiedenis van de Verenigde Staten’ (Boom, 2017) en ‘Begrijp jij Amerika nog?’ (Amsterdam University Press) Wat? Het parlement, de regering en de hoogste rechter zijn Republikeins. Het is nu aan de Democraten om daar iets aan te veranderen.
gen dat het Supreme Court bijna altijd uit de pas loopt met de samenleving, de ene of de andere kant op.
Misschien maken we te veel ophef over de samenstelling van het Supreme Court. Zelfs conservatieve scherpslijpers en rechters die de grondwet interpreteren alsof het nog steeds 1787 is, gaan soms met hun tijd mee. Anders zou slavernij nog bestaan. Het risico bestaat dat abortus weer illegaal wordt, de waarschuwing daarvoor is terecht. Maar progressieve Amerikanen moeten zich door dat gevaar niet laten opjutten, zoals conservatieven na Roe v. Wade, de abortusuitspraak, deden. In het algemeen zijn Republikeinen rücksichtsloser in de machtsstrijd, maar hun optreden verdient geen navolging. Het was teleurstellend dat Democraten deze week niet verder kwamen dan sputteren over de onaanvaardbaarheid van eender wie in het Trumpkamp.
We zijn nu beland in een situatie waarin de hele trias politica – parlement, regering en hoogste rechter – in handen is van de Republikeinen, die elke schijn van terughoudendheid hebben opgegeven. De scheiding der machten is ver te zoeken, de controle van de wetgevende op de uitvoerende macht is afwezig, en de rechterlijke macht zit volgepropt met conservatieven.
Zelfs conservatieve scherpslijpers die de grondwet interpreteren alsof het nog steeds 1787 is, gaan soms met hun tijd mee
Conservatieve almacht
Het is belangrijk in het achterhoofd te houden dat deze opeenho ping van macht tijdelijk is – wat niet wil zeggen dat de gevolgen niet rampzalig kunnen zijn. In november kunnen de Democraten zetels terugwinnen en zo meer controle op Trumps presidentschap gaan uitoefenen. In 2020 kunnen ze zelfs het presidentschap veroveren en, als ze hun verstand erbij houden, een meerderheid in beide huizen van het Congres. Dan valt er wel te leven met een conservatief Supreme Court.
De scheiding der machten is een getrapt fenomeen: elke twee jaar kun je er een deel van wijzigen. Het zal niet gemakkelijk zijn om het Supreme Court en de tientallen eveneens door de Republikeinen benoemde federale rechters te neutraliseren. Maar dat was, eerlijk is eerlijk, net de bedoeling van het door velen bewonderde Amerikaanse systeem. En of je het nu leuk vindt of niet, de kiezers krijgen waarvoor ze in 2016 hebben gekozen: conservatieve almacht. De uitdaging is niet daarover te blijven klagen, maar er iets aan te veranderen.