Vragen van ouderen naar euthanasie worden nu even vaak ingewilligd als vragen van jongere mensen met kanker. Ook in woonzorgcentra. Verzet tegen euthanasie bejaarden dooft uit
Jaar na jaar stijgt het aantal mensen in ons land dat om euthanasie vraagt en stijgt ook het aantal mensen wiens verzoek wordt ingewilligd. De stijging is globaal, maar doet zich zeker ook voor bij 80plussers, ouderen die in een woonzorgcentrum verblijven, of die een andere aandoening hebben dan kanker.
Die vaststelling bleek al uit het tweejaarlijkse verslag van de euthanasiecommissie over de jaren 2014’15 waarin te lezen stond dat een op de tien cases een oudere betrof die aan ‘polypathologie’, of meerdere ouderdomskwalen, leed. Nu bevestigt het doctoraal onder zoek van Sigrid Dierickx, verbonden aan de onderzoeksgroep Zorg rondom het Levenseinde (UGent en VUB), dat 80plussers iets vaker naar euthanasie vragen en dat hun vraag vaker wordt ingewilligd dan vroeger. ‘In 2007 werd maar 30 tot 40 procent van de verzoeken tot euthanasie van ouderen ingewilligd’, zegt Dierickx. ‘In 2013 komen ze op nagenoeg hetzelfde niveau als alle anderen.’
Externe redenen
Het grootste verschil doet zich voor in de woonzorgcentra, waar in 2007 maar 23 procent van de verzoeken werd ingewilligd, en in 2013 al 68 procent. Bij 80plussers in het algemeen stijgt het van 38 naar 75 procent.
De voornaamste reden waarom niet ingegaan wordt op verzoeken is dat de patiënt eerder al overlijdt (59 procent). Een op vijf van de nietingewilligde verzoeken voldeed volgens de arts niet aan de wettelijke criteria en een op vijf patiënten trok zijn verzoek in.
Opvallend: er zijn bijna geen verzoeken meer die om redenen extern aan de patiënt worden geweigerd, zoals ‘principiële bezwaren’ van de arts, of vrees voor juridische gevolgen, of vanwege institutionele redenen. Dat aandeel daalt van 23 procent in 2007 naar slechts 2 procent in 2013.
De jaartallen verwijzen naar een groot surveyonderzoek dat om de zes jaar wordt uitgevoerd, waarbij meer dan 6.000 artsen gevraagd wordt om een vragenlijst in te vullen.
Euthanasie is geen taboe meer. Ook niet in de palliatieve zorg. Sterker, de twee zijn nauw met elkaar verweven.
‘In het buitenland zegt men vaak dat palliatieve zorg niet samengaat met euthanasie. De Vlaamse praktijk bewijst het tegendeel’, zegt onderzoekster Siegrid Dierickx. Haar doctoraal onderzoek toont aan dat de vraag naar euthanasie tussen 2007 en 2013 in alle bevolkingsgroepen is toegenomen en ook vaker wordt ingewilligd (zie grafieken).
Een andere interessante bevinding is dat de verwevenheid tussen palliatieve zorg en euthanasie in Vlaanderen groot is. Zo krijgt ruim 71 procent van de mensen met een euthanasieverzoek, dergelijke levenseindezorg, tegenover maar 45 procent bij terminale mensen zonder euthanasieverzoek.
Als er geen palliatieve zorgverleners betrokken worden bij de zorg voor iemand met een euthanasievraag, dan was dat meestal omdat geoordeeld werd dat de bestaande zorg al tegemoetkwam aan de noden van de zieke. Slechts een kleine minderheid weigert elk contact met palliatieve zorgverleners.
Nog cijfers: in een op de vijf gevallen van euthanasie was de uitvoerend arts deel van het palliatief zorgteam. En van alle mensen die gebruikmaken van een palliatieve dienst, uit 14 procent een euthanasieverzoek.
‘Palliatieve zorgverleners in Vlaanderen zullen niet verrast zijn door deze resultaten’, zegt Sigrid Dierickx. ‘Maar het vraagt ook veel van hen. Daarom zou de overheid meer in palliatieve zorg moeten investeren en de capaciteit moeten verhogen.’
Dierickx baseerde haar onderzoek op twee grote surveys, die in 2007 en 2013 werden uitgevoerd door de onderzoeksgroep Zorg rondom het Levenseinde (VUBUGent). Daarbij werd meer dan 6.000 artsen kort na het overlijden van een patiënt gevraagd om een vragenlijst in te vullen.
Grijze zone
‘Op die manier krijgen we informatie die de federale evaluatiecommissie euthanasie niet kan aanleveren, omdat het meldingsformulier voor artsen erg beknopt is’, zegt Dierickx.
‘We leren uit de survey bijvoorbeeld ook dat er een grijze zone bestaat tussen euthanasie en sedatie. Een aantal artsen heeft ons gemeld dat ze sedatie toepassen met de intentie om het levenseinde te bespoedigen, soms ook op vraag van de patiënt. Dat is in feite ook euthanasie, maar de artsen melden dit niet bij de commissie. Nochtans zegt ook de Federatie Palliatieve Zorg dat sedatie alleen mag om lijden te bestrijden – niet om het leven te beëindigen.’