FARMA GEEFT STRIJD TEGEN RESISTENTE BACTERIËN OP, WANT ONRENDABEL
Zonder de ontwikkeling van nieuwe, krachtige antibiotica stevenen we af op een wereld waarin mensen aan een eenvoudige infectie overlijden. Maar grote farmabedrijven stoten de ontwikkeling ervan af.
Bacteriën die bestand zijn tegen antibiotica, behoren tot de grootste bedreigingen voor onze gezondheid. Als er geen nieuwe, krachtige antibiotica op de markt komen als laatste redmiddel tegen resistente bacteriën, gaan we terug naar het tijdperk waarin mensen moesten sterven aan longontstekingen of andere ‘banale’ infecties. En toch trekken de farmabedrijven zich terug uit de ontwikkeling van nieuwe antibiotica.
Farmareus Novartis heeft aangekondigd dat het zijn portfolio zou ‘optimaliseren’. Het onderzoek en de ontwikkeling van nieuwe antibiotica zal er dan niet langer deel van uitmaken. Vorige maand heeft Sanofi zijn ‘antibioticapipeline’ geoutsourcet aan het biotechbedrijf Evotec. AstraZeneca, ooit een van de voortrekkers op het gebied van antibiotica, stootte al twee jaar geleden zijn hele antibioticaafdeling af aan een concurrent.
‘We hebben wel dringend nieuwe antibiotica nodig’, zegt Herman Goossens, professor microbiologie aan het UZ Antwerpen en voorzitter van de Belgische antibioticacommissie (BAPCOC). ‘In andere delen van de wereld, met name in Azië, ZuidAmerika en Afrika zijn resistente bacteriën een hallucinant probleem. Maar ook in ZuidEuropese landen zoals Griekenland, Italië, Spanje en Portugal rukt de resistentie sterk op.’
Doordat we met z’n allen veel meer reizen dan vroeger en vlees over de hele wereld verscheept wordt, verspreiden resistente bacteriën zich ook sneller dan ooit. De ziekenhuisbacterie CPE, die antibiotica kan afbreken, kwam bijvoorbeeld in 2012 ons land binnen door reizigers die in ZuidEuropa waren geweest. Ondanks strikte isolatiemaatregelen en een grote alertheid bij ziekenhuizen en de overheid heeft de bacterie zich op enkele jaren tijd over het hele land verspreid.
Misbruik van antibiotica
In Europa, zo schat de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO), sterven jaarlijks 25.000 personen die in ziekenhuizen een infectie met een resistente bacterie hebben opgelopen.
We betalen de prijs voor het aanhoudende misbruik van antibiotica, daarover zijn experts het eens. Door te gemakkelijk naar antibiotica te grijpen, kunnen bacteriën zich aan de medicatie aanpassen en ertegen bestand worden. ‘Die fout willen we niet meer maken als er nieuwe antibiotica op de markt komen’, aldus professor Goossens. ‘Wat meteen verklaart waarom de ontwikkeling van de antibiotica niet interessant is voor bedrijven. Ze ontwikkelen een product waarvan ie dereen zegt: het werkt fantastisch, maar we gaan het alleen in uiterste nood gebruiken.’
De ontwikkeling van kankergeneesmiddelen, bijvoorbeeld, is voor farmabedrijven veel aantrekkelijker. De vraag is groot en door de vergrijzing zal het aantal patienten blijven groeien. Kankerbehandelingen brengen ook veel op. Een krachtig kankergeneesmiddel kost gauw meer dan 100.000 euro per patiënt. Daar kunnen zelfs de duurste antibiotica niet tegenop. Het persagentschap Bloomberg spreekt van kuren die 1.000 dollar per dag kosten, maar die worden hooguit enkele dagen of weken gegeven.
Beloftevolle pijplijn
Door de marktlogica zullen veelbelovende middelen niet of met vertraging ontwikkeld worden. ‘Vorige maand was ik op een meeting in Peking over antibioticaresistentie en nieuwe producten. Er waren academici en grote bedrijven aanwezig’, vertelt Goossens. ‘Een vertegenwoordiger van Novartis hield een lezing over een zeer interessant nieuw antibioticum. Op het einde zei zij: “maar we stoppen met de verdere ontwikkeling, het risico is te groot voor ons”. Het was een koude douche.’
In een reactie tegenover De Standaard beklemtoont Novartis dat de nieuwe antibiotica die in de pijplijn zitten, niet verloren zullen
gaan. ‘We zijn op zoek naar partners om de ontwikkeling ervan verder te zetten’, aldus Elke De Blay, communicatiemanager van Novartis België. ‘Wij zijn het er helemaal mee eens dat antibioticaresistentie een belangrijke uitdaging is.’
Maar, voegt De Blay eraan toe, door de focus versterkt op ziektes als kanker, malaria en alzheimer te leggen, denkt het bedrijf meer mensen te kunnen helpen.
Patentverlening
Om de grote bedrijven aan boord te houden in de strijd tegen antibioticaresistentie, moet de terugbetaling van antibiotica volgens professor Goossens hervormd worden. ‘Als farmabedrijven ook in de toekomst winsten blijven halen op basis van het aantal verkochte dosissen antibiotica, lukt het niet. Dan zullen de bacteriën snel resistent worden tegen de nieuwe middelen. We moeten een nieuw model vinden waarin overheden de bedrijven belonen als ze nieuwe, krachtige antibiotica hebben ontwikkeld – los van hoe groot de verkoop zal worden.’
‘In de VS werd enkele weken geleden een wetsvoorstel ingediend waarbij bedrijven in ruil voor een nieuw antibioticum een patentverlening zouden krijgen, maar dan eventueel op een ander geneesmiddel. De winst op het nieuw antibioticum komt dan los te staan van het aantal dosissen dat zal worden verkocht.’
In Europa beweegt er volgens Goossens weinig in die richting. De EUlidstaten zijn het er niet over eens hoe ze farmabedrijven zouden vergoeden voor antibiotica waarvan in het beste geval slechts weinig wordt verkocht. ‘Maar zo’n belangrijke kwestie kan alleen op het Europese niveau worden onderhandeld.’
‘We moeten een nieuw model vinden waarin overheden de bedrijven belonen als ze nieuwe, krachtige antibiotica hebben ontwikkeld – los van hoeveel ervan verkocht zal worden’
HERMAN GOOSSENS
Prof microbiologie UZ Antwerpen