Red het koraal, vang de ratten
Vogelpoep houdt het koraal gezond, maar dan mogen er wel geen ratten in de buurt zijn.
Dat de koraalriffen zwaar te lijden hebben onder de klimaatopwarming, weten we al langer – de Unesco waarschuwde vorig jaar al dat de koraalriffen op haar lijst van werelderfgoed tegen het eind van de eeuw verdwenen zullen zijn als we niet drastisch minder olie en benzine gaan gebruiken. Dat vissen met dynamiet ook niet goed is voor het koraal, is zo klaar als zeewater. En dat zeewater maar beter klaar is en niet vol vuil zit, is ook geen nieuws.
Maar onderzoekers uit drie continenten waarschuwen in Nature voor nog een bedreiging: ratten. In de Chagosarchipel, midden in de Indische Oceaan, verge leken ze eilanden met en zonder ratten, en er viel niet naast te kijken: ratten zijn niet goed voor het koraal.
Toch komen die ratten nooit in aanraking met de koraalriffen (waaronder het grootste atol ter wereld). Wat ze wel doen, is de vogels op de eilanden decimeren. Ze eten eieren, kuikens en soms zelfs vogels. Op eilanden zonder ratten bleken zomaar eventjes 760 keer meer zeevogels te huizen (twaalfhonderd per hectare tegen anderhalve per hectare), stelden de onderzoekers vast. En die vogels voeden het koraal, veel meer dan iemand dacht.
Guano
Belangrijke slachtoffers van de ratten zijn de roodpootgenten, neefjes van de bij ons bekendere blauwvoeten. Zij leven van vissen, die ze in een spectaculaire duik uit het water halen. Op de eilanden leven naast de roodpoten ook fregatvogels, noddymeeuwen, stormvogels en sternen. Allemaal vogels die leven van de zee en vanuit de zee voedingsstoffen naar de eilanden brengen. Via hun uitwerpselen, bekend als guano, verrijken ze de bodem met stikstof en fosfor.
Dat komt de plantengroei op het eiland ten goede, en zo het dierenleven, weet de wetenschap al lang. ‘Maar we wisten niet dat het zoveel verschil maakte voor de koraalriffen in de buurt’, zegt hoofdauteur Nick Graham in een persbericht van de Universiteit van Lancaster.
Maar er zijn ratten in het paradijs. In de achttiende eeuw arriveerde de zwarte scheepsrat, Rattus rattus, mee met de mensen die er plantages gingen aanleggen. Die bleken uiteindelijk een mislukking, maar de ratten en sommige mensen bleven. Een halve eeuw geleden joegen de Britten alle inwoners van de archipel weg, om de handen vrij te hebben voor een legerbasis op het eiland Diego Garcia. Daar leven nu alleen soldaten en hun personeel, alle andere eilandjes zijn onbewoond. Sommige hebben geen ratten, andere wel. Een natuurlijk experiment, ideaal voor een vergelijking.
Papegaaivissen
De onderzoekers vergeleken zes eilanden van elk. Ze namen bodemstalen, verzamelden algen en telden vogels en vissen. De ecologische voetafdruk van de ratten bleek tot een kwart kilometer in zee te merken. Rattenvrije eilanden telden beduidend meer zeevogels en die deponeerden 250 keer meer stikstof rond hun nesten. De meststoffen spoelden deels in zee, waar ze allerlei algen ten goede kwamen. Dat was weer goed voor de sponzen en de vissen. Rond de rattenvrije eilanden zat de helft meer vis, gemeten in kilo. Uit de groeiringen in de gehoorsteentjes van rifbaarzen zagen de onderzoekers dat die rond de rattenvrije eilanden sneller groeiden en groter waren. De eer ste keer dat er een verband tussen vogelpoep en visgroei werd gemeten.
Die vissen zijn op hun beurt goed voor het koraal: ze verhinderen dat het overwoekerd wordt door algen, en ze ruimen het dode koraal op. Zo begraasden papegaaivissen het koraal rond de rattenvrije eilanden ruim drie keer zo intens als rond de andere eilanden. Dat koraal groeide evenredig beter. Waarmee een vraag opgelost is die Darwin zich al stelde: hoe kan koraal floreren in voedselarme wateren? Het antwoord: dankzij uit voedselrijke wateren meegebrachte vogelpoep. Behalve als er ratten in de buurt zijn, dus.
‘Rattenverdelging zou een hoge prioriteit moeten krijgen op eilanden in de oceaan’, aldus onderzoeker Nick Graham. ‘Het zou de balans kunnen doen omslaan voor de koraalriffen en hun ecosystemen.’ Of, in de woorden van zijn Canadese collega Aaron MacNeil: ‘Natuurbehoud kan soms een bloederige bezigheid zijn. In elk ecosysteem moeten er doden vallen. Voor deze invasieve ratten is dat nu.’
Rond de rattenvrije eilanden in de Chagosarchipel zit de helft meer vis, gemeten in kilo