Zelfs tolerant Brazilië kraakt onder gewicht Venezolaanse exodus

Na een overval kwam het aan de Braziliaanse grens tot geweld tegen vluchtelingen uit Venezuela. Zelfs de tolerante Brazilianen kraken onder het gewicht van de exodus.

PACARAIMA I In het verschroei de gras ligt een pop met verbrande haren. Verscheurde kledingstuk ken slingeren rond en resten van een kapotgeslagen wit bed steken af tegen de asresten.

Ruim een week geleden vond hier een hevige uitbarsting van ge weld plaats. Bewoners van het Braziliaanse grensstadje Pacarai ma in de deelstaat Roraima vielen Venezolaanse vluchtelingen aan. Ze braken hun barakken af, sloe gen bezittingen stuk en staken de boel in brand. Meer dan duizend Venezolanen sloegen halsoverkop op de vlucht, terug naar Venezuela.

‘Ik hoorde een uitzinnige me nigte op straat gillen: “de Venezo lanen moeten het land uit! We gaan alles in brand steken!”’, ver telt de Braziliaanse pastor Gedeão Vasconcelos. Hij probeerde fami lies te redden door hen te verstop pen in zijn baptistenkerk.

Operatie Ontvangst

‘Koffie en chocolademelk!’, roept een militair in een grote tent verderop bij de grens. Binnen zit ten een paar honderd Venezolaan se vluchtelingen die net Brazilië zijn binnengekomen. Sommigen wachten bij het loket van de fede rale politie om een tijdelijke ver blijfsvergunning aan te vragen. Ernaast is een rij voor mensen die zich willen laten vaccineren. Ve nezolanen die zich bij UNHCR als vluchteling willen laten registre ren, kunnen dat verderop in de tent doen.

Dagelijks komen er hier 800 à 900 vluchtelingen binnen. Het in wonertal van het grensstadje is daardoor verdubbeld tot circa 25.000.

‘We zorgen voor een vlotte doorstroom van de Venezolanen’, zegt kolonel Hilel Zanatta, hoofd van de ‘Operatie Ontvangst’. ‘Ze kunnen hier binnen twee dagen al een tijdelijke verblijfsvergunning krijgen.’ De bedoeling is dat er zo veel mogelijk mensen doorreizen. Ofwel naar Boa Vista, de hoofd stad van Roraima, of verder, want in Pacaraima is er geen werk en geen regulier opvangcentrum.

Schaarste, honger en medicijntekorten zijn de belangrijkste oorzaken van de Venezolaanse exodus. De economie van het land verkeert in een vrije val als gevolg van de jarenlang dalende olieprijs, maar ook door wanbeleid en corruptie. Sinds de Venezolaanse president Nicolás Maduro vorige week de nieuwe munt, de bolívar soberano, introduceerde in een poging de hyperinflatie te beteugelen, schoten de prijzen direct weer de lucht in. Ook het aantal vluchtelingen neemt verder toe.

‘Ooit zullen we weer samen zijn’

Rond negen uur ’s ochtends stapt Jenni Hernández (34) samen met haar zoon Joswel (13) de grens over en voegt zich bij de rij wachtenden. Moeder en zoon hebben er een reis van drie dagen opzitten en nu wacht hun een moeilijk afscheid. ‘Ik heb besloten dat het beter is dat Joswel bij zijn vader in Brazilië gaat wonen. We zijn gescheiden en mijn ex is drie jaar geleden gevlucht naar Brazilië. Ik voel me wanhopig, maar ik kan mijn zoon niet meer te eten geven. Zijn vader heeft werk, een huis en een nieuwe vriendin’, zegt Hernández.

Straks zal ze haar zoon overdragen aan zijn vader, die nu met de bus onderweg is vanuit Manaus. Zelf wil ze naar Colombia vluchten in de hoop daar werk te vinden. ‘Er komt hopelijk een tijd dat we weer samen zijn, maar nu heb ik geen keuze. Ik doe dit om het leven van mijn zoon te redden’, zegt ze met tranen in haar ogen.

In de drukke winkelstraat van Pacaraima wemelt het van de Venezolanen die de grens oversteken om inkopen te doen. Ze lopen met flessen water, zakken rijst en meel en laden hun auto’s vol met kilo’s vlees, eieren en brood. Allemaal levensmiddelen die in eigen land niet meer te krijgen zijn of onbetaalbaar zijn geworden. Op straat klinkt overal portuñol, een mengelmoes van Spaans en Portugees.

Een Venezolaan probeert af te dingen op de prijs van een krat frisdrank, maar verkoper Raimundo Nonato de Oliveira (55)

schudt zijn hoofd. ‘Nee amigo, dit is de prijs, niet minder’, zegt hij. De hechtingen op zijn hoofd zijn nog vers. De roofoverval waarbij hij zwaar gemarteld werd, wil hij achter zich laten. ‘We zijn niet xenofoob of antiVenezolaans in Pacaraima. Maar waarom is er geen betere controle bij de grens op wie er binnenkomt? Er zwerven duizenden hongerige Venezolanen zonder geld op straat. En waar zijn de militairen die door president Temer zijn gezonden? Zie jij ze hier patrouilleren in de winkelstraat?’

Brazilië is allesbehalve een xenofoob land. Het is opgebouwd door migranten die hier al dan niet gedwongen naar toe kwamen, de 200 miljoen Brazilianen hebben overal ter wereld hun wortels. Duizenden Syriërs die hier de afgelopen jaren naartoe vluchtten, werden ook soepel opgenomen.

Maar stilaan raakt de maat vol. Volgens João Kleber, voorzitter van de winkeliersvereniging, moet de Braziliaanse overheid veel strenger optreden en net als Peru en Ecuador ook alleen Venezolanen binnenlaten met een paspoort.

‘Ik kan mijn zoon niet meer te eten geven. Zijn vader heeft werk in Brazilië, een huis en een nieuwe vriendin’

JENNI HERNÁNDEZ Venezolaanse vluchtelinge

‘We zijn hier niet xenofoob. Maar waarom is er geen betere controle bij de grens op wie er binnenkomt?’ RAIMUNDO DE OLIVEIRA Braziliaanse winkelier