Stop met mensen bang te maken
De voorbije dagen was ik uitgenodigd voor een internationaal symposium in Berlijn, aan de theologische faculteit van de befaamde Humboldt Universiteit. Ik heb de ontploffing in de pers (en mogelijk de politiek) van een fenomeen dat ik daar besprak dus niet van dichtbij meegemaakt. Dat fenomeen heet in Vlaanderen ‘Schild & Vrienden’ en heeft elders andere namen. De wetenschappelijke conferentie (georganiseerd door gevestigde theologen), probeerde een overzicht te maken van de groei van religieus geïnspireerd extreemrechts in Europa. Het rapport van Europol (DS 30 augustus) en de Panouitzending (DS 6 september) sloten naadloos aan bij de gewelddadige clash in Chemnitz (DS 3 september). Er is iets ernstigs gaande.
Ik heb de voorbije maanden al te horen gekregen dat ik een zageman ben omdat ik wees op de vreemde ontwikkeling van de groep Schild & Vrienden in België. De overwegend geschoolde leden van die groep leveren lijfwachten voor ‘moeilijke’ openbare speeches van staatssecretaris voor Asiel en Migratie Theo Francken (NVA), zij beroepen zich op de ‘echte waarden en normen van onze cultuur, zijnde enkel de christelijke’ (zoals hun voorman in interviews zegt), maar ze menen dat brutaal woordgebruik en ad hominemaanvallen via sociale media moeten kunnen om de boodschap te verspreiden.
Het evangelie van Matteo
In een recent interview verklaarde Dries Van Langenhove, de trekker van Schild & Vrienden, dat dergelijke praktijken tot de hedendaagse vorm van het recht op vrije meningsuiting behoren, omdat je nu eenmaal moet worden gehoord. Maar de leden houden ook trainingskampen, poseren met zware wapens en doen uitspraken over geweldconflicten waarop ze zich voorbereiden.
In Berlijn hoorde ik mijn collega’s uit Denemarken, Noorwegen, Duitsland en Italië soortgelijke analyses brengen over hun landen. Ze merken hoe regeringsleden in Denemarken en Italië merkwaardig ver overhellen naar dit soort groepen om het verkiezingssucces van het moment (of van de Europese verkiezingen in 2019) te garanderen met de vanouds bekende recepten: angst aanjagen (zelfs en misschien vooral waar praktisch geen ‘vreemdeling’ te bespeuren valt, zoals in Noorwegen).
In het algemeen constateerden ook zij een verruwing en vervlakking van de taal en gedachtewereld door politici. Matteo Salvini, de leider van Lega, zwaaide na de vorige verkiezingen in Italië met een rozenkrans en met een exemplaar van de evangelies. Nu is hij nog kolderesk, vooral omdat paus Franciscus dat nadrukkelijk liet afkeuren, maar morgen wordt hij mogelijk mainstream. De paus heeft een ernstig probleem van interne tegenwerking van de conservatieve groep in het Vaticaan, die hem wil wippen. En Salvini’s ster blijft rijzen.
Neonazigroepen
Schild & Vrienden is geen uniek fenomeen. Wat moeten we daarmee in ons land? Zonder meer moeten we het werk van Europol (met een duidelijke verwijzing naar België) ernstig nemen. Staatsveiligheid en Justitie moeten dit onafhankelijk en doeltreffend kunnen onderzoeken. Dat is de garantie van de rechtsstaat, onze oplossing na eeuwen van bloedige oorlogen op dit continent. Als de politiek via een regeringspartij in de fout gegaan is, dan moet dit helder en eerlijk kunnen worden gezegd en gesanctioneerd. Dit is wat in Duitsland geprobeerd wordt, waar het geweld al uitgebarsten is.
De banden van Schild & Vrienden en kleinere groepen met expliciete neonazigroepen in het buitenland (via trainingen in opleidingskampen) zoals Identitäre Bewegung en Génération identitaire moeten helder en volkomen vrij worden onderzocht. De verklaringen van Van Langenhove zijn op zich niet voldoende (misschien bluft hij). Dat zal moeten blijken uit onderzoek.
Gebruik geen schuttingtaal
De Panoreportage moet een wakeupcall voor de politiek zijn, en dan in de eerste plaats aan de rechterzijde. Stop met angst aan te jagen, gebruik geen schuttingtaal en respecteer de grondslagen van democratisch bestuur: de ander is een tijdelijke tegenstander, maar je regeert per definitie voor alle burgers van dit land, niet alleen voor de eigen achterban.
Leer mensen hoe ze kunnen luisteren naar elkaar en dan gemeenschappelijke afspraken kunnen maken voor een leefbare samenleving voor iedereen. Leer dat op school, in de media en in de politiek. Alle politieke verantwoor
delijken moeten ernstige normen van beschaafdheid en respect hanteren in hun discours. Misschien zou het goed zijn om Twitter te verbieden voor politici, of in elk geval om het fenomeen van internettrollen streng te reguleren.
Die antidemocratische aanvallen zijn niet beperkt tot Vlaanderen. Hetzelfde (en vermoedelijk na contacten met elkaar) gebeurt in een goed deel van Europa, leren de theologen ons. Het zou onvergeeflijk zijn dat te minimaliseren, of politiek te recupereren. Het antwoord dat we ‘onze rangen zullen zuiveren’ volstaat niet: het is tijd om ernstig werk te maken van burgeropvoeding, en die wordt het best gericht op een bescheidener, medemenselijk en wederzijds respectvol omgaan met mensen omdat ze mensen zijn.
Dat is de zin van de mensenrechten en dat is tot nu toe het enige verbindende instrument dat we als mensheid hebben voortgebracht. Haat, godsdienst of politieke exclusie zijn dat niet.
Omdat ik wees op de vreemde ontwikkeling van Schild & Vrienden in België, kreeg ik de voorbije maanden te horen dat ik een zageman ben