Hoe slim is Jan Six?
Jan Six was niet de enige die in een onbekend portret een Rembrandt zag. Een collega zegt dat hij door de Nederlandse kunsthandelaar werd geflikt.
BRUSSEL I ‘Ben ik nou zo slim, of zijn zij nou zo dom?’, liet Jan Six zich in mei ontvallen in NRC Handelsblad. De 39jarige Amsterdamse kunsthandelaar had net bekendgemaakt dat hij voor 156.000 euro een schilderij had gekocht dat zo goed als zeker een Rembrandt is.
Het werk, een portret van een gefortuneerde jonge man, werd in de veilingcatalogus van Christie’s in Londen toegeschreven aan de omgeving van Rembrandt. In het boek Rembrandts Portret van een jonge man beschrijft Six zijn ‘gevoel iets te herkennen’ toen hij het in het najaar van 2016 in de catalogus zag. Een dag later ging hij langs bij een kenner, de tachtigjarige kunsthistoricus Ernst van de Wetering. Gesterkt door wat die zei, vloog Six naar Londen. Toen hij het schilderij aan de muur zag hangen, wist Six in één oogopslag: dit is een Rembrandt. Hij kocht het schilderij en zweeg erover tot zijn boek klaar was.
In NRC vroeg hij zich nog af: ‘Waarom heeft de rest het niet gezien? Als anderen het schilderij ook hadden herkend, was het voor miljoenen verkocht.’ Het verhaal was instant wereldnieuws. Frappant is ook dat Jan Six uit een notabele Amsterdamse familie stamt die Rembrandt nog gekend heeft. Sterker nog: de stamvader van die familie, ook een Jan Six, is nog door Rembrandt geportretteerd en dat portret is altijd in de familie gebleven. Het hangt in het huis van de vader van Jan Six, ook een Jan Six.
‘Waarom heeft de rest het niet gezien? Als anderen het schilderij ook hadden herkend, was het voor miljoenen verkocht’
JAN SIX
Kunsthandelaar
Kulverhalen
In de kunstwereld zingt intussen een dissonant verhaal rond. Minstens één ‘andere’ zou ‘het’ ook gezien hebben: de kunsthandelaar Sander Bijl uit Alkmaar, een leeftijdsgenoot en kennis van Six, zegt dat ook hij het schilderij al voor de veiling in de gaten had. Zijn verhaal verscheen donderdag (12 september) in NRC: Bijl liet zijn vader, de restaurateur Martin Bijl, 19 dagen voor de veiling ook polsen bij professor Van de Wetering. Die antwoordde op 1 december 2016: ‘Jan liet mij dit plaatje ook zien afgelopen zondag (27 november, red.). Het is een interessant schilderij en ik sluit niet uit dat het van Rembrandt is.’ Dezelfde dag stuurde Bijl een tekstberichtje naar Six: ‘Jan, ik begrijp dat je met Martin en Ernst hebt gesproken over het portret dat binnenkort geveild wordt (…) Als het echt interessant is, kunnen we het misschien samen doen.’
Bijl zegt dat hij daarna met Six heeft afgesproken om het schilderij samen te kopen en de winst te delen. Hij maakt dat aannemelijk met tekstberichten die hij, onder meer op de dag van de veiling, met Six heeft uitgewisseld. Hij vertelt dat hij anderhalf jaar gedacht heeft dat hij samen met Six naast het veelbelovende portret had gegrepen, tot een gezamenlijke kennis hem vertelde dat Six het zonder hem had gekocht. ‘Totaal aangeslagen zette ik mijn auto aan de kant. Toen pas besefte ik wat Jan Six, die mij zo vaak zijn maatje had genoemd, mij had geflikt.’ Bijl zegt dat hij niet wilde liegen als iemand ernaar vroeg. ‘Hoe moest ik op die vragen reageren? Mijn mond houden en al die kulverhalen van Six in de media slikken? Dat hij zo slim was en al die anderen zo dom? Of gewoon de waarheid vertellen?’
Nog een Rembrandt
heeft
Sander Bijl laat via de telefoon weten dat NRC zijn kant van het verhaal accuraat heeft weergegeven en dat hij geen verder commentaar geeft. Jan Six reageert met het nieuws dat hij nog een nieuwe Rembrandt heeft ontdekt. Deze keer betreft het een ‘Bijl schreef de hele tijd “we” in tekstberichten. Ik deed dat niet. Ik ben zijn vroeg werk, een Bijbels tafereel, waarop Rembrandt ook zichzelf zou hebben afgebeeld. Dat Bijbeltafereel kocht Six al in 2014 voor een investeerder die nog niet wilde dat het nieuws bekend werd gemaakt. Omdat het in de zeventiende eeuw zwaar overschilderd was, diende het ook grondig gerestaureerd te worden. Die restauratie werd aanvankelijk toevertrouwd aan Martin Bijl, de vader van Sander Bijl. Volgens Six gebeurde dat op vraag van professor Van de Wetering.
Six zegt dat hij daarom nooit het volledige verhaal heeft kunnen vertellen aan NRC. ‘Dat kon pas met toestemming van de investeerder. Sander Bijl zocht toenadering, maar ik kon hem niet afwijzen om mijn re latie met de vader niet te schaden. Toen hij hoorde van dat portret, wilde hij het samen met mij kopen, maar ik had toen al een klant die miljoenen wilde betalen. Sander Bijl schreef de hele tijd “we” in tekstberichten. Ik deed dat niet. Ik heb hem geadviseerd en nooit tegen hem gelogen, maar ik ben zijn zakenpartner niet.’
Het Bijbeltafereel is intussen toevertrouwd aan een andere restaurateur. Het ‘Portret van een jonge man’ is gerestaureerd, maar nog steeds niet verkocht. Bijl vindt dat Six het schilderij met hem moet delen. Six: ‘Hoe zou ik dat doen? Het is niet van mij, maar van mijn klant. Ik zal betaald worden voor mijn expertise. Die kan ik niet met hem delen.’