WAAROM ook acteurs het recht hebben vergeten te worden

Viola Davis heeft spijt dat ze Aibileen heeft gespeeld in The help, een film uit 2011. Nochtans was ze uitmun tend als de zwarte huishoud ster van een blank gezin in het gesegre geerde Amerikaanse zuiden van 1963.

Davis betreurt noch de ervaring, noch de samenwerking met regisseur Tate Taylor of de actrices Octavia Spen cer, Emma Stone of Jessica Chastain. ‘Ik heb daar vriendschappen gesmeed die voor de rest van mijn leven zijn.’

Maar de actrice, die altijd diep graaft om haar personages een air van waar achtigheid te geven, vond dat dit niet ge lukt was in The help. ‘Uiteindelijk voelde ik niet de stemmen van de huishoud sters in de film. Ik kén Aibileen. Ik kén Minny. Zij waren mijn oma. Ze waren mijn ma. Als je een film wil maken over de gevoelens van de vrouwen die in 1963 voor blanken werkten en hun kinderen opvoedden, dan wil ik horen hoe ze zich echt voelden. En dat is in die film niet gebeurd.’

De reacties waren interessant. Er waren de verontwaardigden, die aan stipten dat Davis nota bene een Oscarnominatie had gekregen voor de rol. (Ze won niet: de Oscar ging dat jaar naar Meryl Streep voor The iron lady.) Waar mee ze misschien wel een beetje wegga ven dat de Oscars in hun hoofd nog altijd blanke prijzen zijn. En dat zwarte ac teurs al blij mogen zijn dat zij nu hun naam kennen en hen ook nog eens nomi neren. (Als u het ons vraagt: Davis had drie jaar eerder al de Oscar voor de beste bijrol moeten krijgen die ging naar Penélope Cruz in Vicky Cristina Barcelo na. De paar minuten dat ze in Doubt te zien was, staan nog op ons netvlies ge brand.)

Anderen verwonderden zich dan weer over hoeveel er veranderd is op een paar jaar tijd. The help dateert van 2011, voor #OscarsSoWhite en Black panther, toch nog maar zeven jaar geleden. Maar als we eerlijk moeten zijn: ook toen The help uitkwam, hadden de (overwegend blanke) recensenten al bedenkingen bij de film. ‘Het blijft vreemd dat het verhaal van de keukenmeiden via een omweg verteld wordt en een goedmenende blanke de as van de film is’, schreef onze recensent.

The help was dan zogezegd wel het verhaal van Aibileen en haar collega’s, maar dat verhaal werd verteld door de lens van Skeeter, een rol van Emma Stone. Stones naam staat boven die van Davis op de aftiteling. Skeeter is de jonge vrouw die het verstikkende zuiden van de States is ontvlucht om in New York als journaliste naam te maken, en tekent de verhalen van de zwarte huishoud sters op in een boek.

Stone speelt eigenlijk de rol van de journaliste Kathryn Stockett, die haar eigen nanny interviewde na 9/11 – niet in 1963. Het verhaal van Aibileen gaat door twee blanke filters: die van Stocketts boek, en die van het scenario dat van het boek is gemaakt.

Het wordt niet alleen vanuit blank standpunt verteld. De film, over vrouwen die voor blanke kinderen zorgen maar niet eens dezelfde wc mogen gebruiken, stikt ook van de ruimdenken de, nietracistische blan ke personages, op één cartooneske, vrouwelij ke, slechterik na.

Dat is de ‘missionaris verdediging’ die veel Vlamingen toepassen als het over Congo gaat: elke keer dat iemand de miljarden ter sprake brengt die Union Minière uit Congo naar België heeft gesleept, begint er wel iemand over de brave missiona rissen die toch goed werk leverden.

De brave missionarissen leverden ook goed werk, Emma Stone acteert voortreffelijk in The help, ongetwijfeld waren er in het zuiden ook blanke vrou wen die hun huishoudsters als mensen behandelden. Zoals er ongetwijfeld ook blanke toeschouwers in de bioscoopzaal zitten die zich kunnen inleven in zwarte personages. Voor degenen die wel constant willen gerustgesteld worden dat ze flink zijn: niemand is ooit gestorven van eens kritisch te kijken naar zijn eigen gedrag. En verhalen zijn beter als ze worden verteld door wie ze heeft geleefd.

Als die verhalen een boodschap hebben, is het zelfs een verantwoordelijkheid ze goed te vertellen. Zeker voor professionele verhalenvertellers als acteurs. Dat zegt Davis letterlijk. ‘Ik voel mij als de zwarte vrouw waarop andere gekleurde vrouwen hun hoop hebben gevestigd.’

In 2015 werd ze de eerste zwarte actrice die een Emmy won, voor haar rol als de dubieuze advocate Annalise Keating in de serie How to get away with murder. Vorig jaar won ze de Oscar en de Golden Globe voor de beste vrouwelijke bijrol, in Fences. Het was niet gemakkelijk om ook nog een rolmodel te zijn, zegt ze. ‘Maar als je weet dat er een kloof is en je bereikt de top in je werk, dan kun je die rol opnemen, of zeggen dat je alleen voor je eigen plezier werkt. Ik heb ervoor gekozen om die leider te zijn.’

En als het eens niet zo goed is gelukt: vingers kruisen dat je een andere kans krijgt, en die onbevredigende eerste versie zo snel mogelijk vergeten.

De film stikt van de ruimdenkende, nietracistische blanke personages, op één cartooneske, vrouwelijke, slechterik na