‘Zien we ons geld niet meer terug, dan stap ik uit het leven’
MONTEBELLUNA I Montebelluna, een provinciestad met zo’n 30.000 inwoners aan de voet van de Italiaanse Alpen, baadt in de vochtige hitte van de Veneto, die tot in je botten kruipt. Een stel kinderen zoekt verkoeling in de fontein op het stadsplein. Achter de omhoog spuitende waterstraal rijst het historische hoofdkwartier van de lokale bank op. Het gebouw is een stuk imposanter dan het gemeentehuis ernaast.
Vele jaren lang was Veneto Banca een instituut. Niet alleen in deze stad, waar de bank in 1877 werd opgericht, maar in heel de gelijknamige regio, nog altijd een zeer welvarende streek met een van de hoogste inkomens per hoofd in heel Europa. De protserige kapitalen boven op het voormalige hoofdkwartier zijn intussen weggehaald. ‘Banca Intesa Sanpaolo’ staat nu discreet op bordjes achter de lange, statige ramen, alsof de overnemer zich probeert te verontschuldigen.
‘Die naambordjes, dat is het enige waarvoor ze zelf hebben moeten betalen’, zegt de gepensioneerde garagist Walter Baseggio (74) misnoegd, terwijl hij op het gemeenteplein van zijn espresso nipt. Die is zo gitzwart als Baseggio’s gemoed. Zo’n jaar geleden heeft Intesa Sanpaolo, een van de grootste banken van Italië, de Veneto Banca en de andere noodlijdende bank uit dezelfde streek, de Banca Popolare di Vicenza, overgenomen voor één symbolische euro.
Toen de prijs voor hun aandelen in elkaar zakte, verloren 210.000 lokale cliënten samen meer dan 11 miljard euro. Vaak ging het om spaargeld, generaties lang door families opgebouwd. In Montebelluna alleen al ging 800 miljoen euro in rook op. Het was een slag in het gezicht van de lokale bevolking, wier hele leven met de bank was vergroeid. ‘Ik kende de bankdirecteur en het personeel van kindsbeen af. Ik vertrouwde hen met de ogen dicht’, zegt Walter Baseggio. ‘Toen
ik in 2009 met pensioen ging, ver kocht ik de helft van mijn garage. Zonder een minuut te aarzelen stopte ik het geld in aandelen van de bank. “Het geld is bij ons nog veiliger dan onder je eigen ma tras”, vertelden ze mij. Toen het slecht begon te gaan, heb ik nog meegedaan aan een kapitaalverhoging. Uit loyaliteit, om onze bank van vertrouwen te redden.’ Baseggio speelde 800.000 euro kwijt.
Italiaans Arco
‘De pastoor, de huisarts, de apotheker en de bankdirecteur: die vertrouwde je je leven toe’, zegt Sergio Bonisiol (66), een gepen sioneerde beambte van de Itali aanse spoorwegen, tijdens een vergadering in een gemeentelijk lokaaltje met andere gedupeerden van de bank. Iedereen knikt heftig. Ze zijn samen naar de rechter getrokken om een schadevergoe ding af te dwingen. Gezien de zeer logge werking van het gerecht kan een uitspraak nog jaren op zich la ten wachten. Intussen komen de lotgenoten hier vooral hun hart luchten.
Sergio Bonisiol heeft sinds 1980 al zijn spaargeld naar Veneto Banca gebracht. ‘Ik wilde het in overheidsobligaties steken, maar de bankdirecteur hield voet bij stuk. Aandelen van de bank brachten meer op en bovendien zwoer hij dat het systeem waterdicht was.’ Toen hij met pensioen ging, zette Sergio daarom ook het geld van zijn groepsverzekering en levensverzekering ‘veilig’ weg. Hij verloor 380.000 euro. ‘In 2015 wilde ik een nieuwe auto kopen en het huwelijk van mijn dochter be talen. Ik had 50.000 euro nodig en vroeg de bank om een stuk van mijn aandelen te verkopen. De bank weigerde, maar wilde me in de plaats nog een krediet aansme ren. Het is vernederend: ik heb 38 jaar en tien maanden lang voor de staat gewerkt, en nu kan ik me zelfs geen nieuwe auto veroor loven.’
De getuigenissen van de voormalige cliënten van Veneto Banca doen sterk denken aan de Arcogedupeerden in ons land. Velen kregen jarenlang te horen dat hun spaargeld ‘voor honderd procent veilig zat’ in producten zonder enig risico. Zonder het goed te beseffen werden vele spaarders juridisch gezien aandeelhouders die wel degelijk financieel risico liepen.
In Italië waren Veneto Banca en de Banca Popolare di Vicenza bepaald niet alleen slachtoffers van het slechte macroeconomische klimaat, beide banken hebben hun cliënten ook voorgelogen en opgelicht. Ze kenden exuberante leningen toe aan enkele grote Italiaanse bedrijven en machtige zakenlui, zonder degelijke kredietanalyse en zonder garantie op terugbetaling. De probleemkredieten stapelden zich zo op. En de kleine aandeelhouder betaalde het gelag, met zijn spaargeld.
Toen de Europese Centrale Bank het overzicht overnam van de Banca d’Italia, die de alarmsignalen lange tijd had genegeerd, kwam de financiële janboel in Veneto pas echt bovendrijven. In NoordItalië lopen twee afzonderlijke strafzaken tegen de voormalige directies van beide banken, onder meer wegens belemmering van extern toezicht, handel met voorkennis en geknoei met de boeken.
Vervalste cliëntenprofielen
De banken verzaakten niet alleen aan hun wettelijke plicht om hun cliënten te informeren over de reële risico’s die hun geld liep, bij de bank in Vicenza werden daartoe zelfs de profielen van 59.000 aandeelhouders vervalst. De bank liet achteraf uitschijnen dat die cliënten de nodige financiële expertise hadden om de risico’s zelf te kunnen inschatten. Wie bij een van beide banken wilde lenen, werd vaak ook verplicht om er aandelen te kopen.
‘Toen Veneto Banca al in zeer slechte papieren zat, heeft de bank nog volhard in de boosheid’,
‘De pastoor, de huisarts, de apotheker en de bankdirecteur: die vertrouwde je je leven toe’
SERGIO BONISIOL
Gepensioneerd ambtenaar
‘Bankbedienden probeerden in het bejaardentehuis van mijn moeder bewoners financiële producten aan te smeren’
ELISABETTA GATTO
vertelt Elisabetta Gatto, een vijftiger uit de gemeente Castelfranco Veneto. ‘In het bejaardentehuis van mijn moeder kwamen bankbedienden langs, die probeerden hoogbejaarde bewoners financiële producten aan te smeren.’ Elisabetta’s moeder is 84 jaar. Ze had jarenlang een benzinestation, met een koffiebar en een super markt erbij. ‘Mama heeft nooit geld geleend, maar wel jarenlang haar spaargeld op de bank gezet. Dat geld, dat ze nu hard nodig heeft, is weg. Elke maand moet ik 700 euro bijpassen voor de reke ningen van het verzorgingstehuis. Mijn moeder is 50.000 euro kwijt, maar dat vertel ik haar niet. Het zou haar hart breken.’
De bankencrisis heeft in deze welvarende streek diepe littekens nagelaten. Tijdens de crisisjaren hebben nog elf andere banken in de streek met het faillissement ge flirt. De inwoners van Veneto voe len zich niet alleen de dupe van het wangedrag van bankdirec teurs. Ook de centrale regering in Rome is de kop van Jut.
In deze trotse regio is de drang naar meer autonomie al jaren zeer groot. Veneto is vruchtbare grond voor de radicaalrechtse Lega, de regeringspartij die als een afscheidingsbeweging is begonnen. Het bankentrauma voedt zelfs een hardnekkige complottheorie: Veneto zou doelbewust financieel zijn getroffen, om zo het onafhankelijkheidsstreven te fnuiken. De meeste gedupeerden lusten de vorige centrumlinkse regering rauw, omdat die de overname van beide banken voor één euro mogelijk heeft gemaakt. Vurig hopen ze dat het nieuwe kabinet – waarvan de Lega deel uitmaakt – hun schade zal vergoeden.
Zelfmoordgolf
Voor de hardwerkende, spaarzame bewoners van de efficiënt draaiende regio is ‘schei’ (Venetiaans voor geld, spreek uit als ‘skei’) verliezen iets om je voor te schamen, zelfs als het niet je eigen schuld is. Dat heeft levens verwoest. Tussen 2012 en 2017 hebben 878 Italianen zich wegens de financieeleconomische crisis van het leven beroofd. Eén zelfmoord op de vier vond plaats in het rijke noordoosten van Italië. Dat blijkt uit cijfers van de Link Campus University, het enige studiecentrum dat zelfmoorden te wijten aan de crisis in kaart brengt. In juli nog beroofde een 24jarige ondernemer zich van het leven, een dag voor de gedwongen sluiting van zijn bedrijf.
Claudio Fagan (62) is nog elke dag bang dat zijn zus het opnieuw probeert. Op 25 juni vorig jaar stond hij naast Mara (54), een onderwijzeres, in het hoofdkantoor van Veneto Banca, om tenminste een fractie van hun spaargeld te recupereren. ‘Het gaat om het geld van onze overleden ouders, en van ons, de vijf kinderen’, vertelt Mara, in de woonkamer van hun ouderlijke huis in Montebelluna. ‘Maandenlang had de bank ons aan het lijntje gehouden. Toen we die afspraak vastlegden, kregen we de belofte dat we de helft van ons geld mochten komen ophalen’, vult haar broer aan.
Maar op de bewuste dag wilde niemand bij de bank hen te woord staan. ‘De bankbediende draaide het scherm van zijn computer om, en toonde het logo van de overnemer, Intesa Sanpaolo’, vertelt Mara. Ze moet een jaar later nog altijd naar adem happen. ‘De bank waar u een afspraak had, bestaat niet meer, zei hij ijskoud. Wat komt u hier nog doen?’ In een moment van pure wanhoop plantte Mara in het bankkantoor een volle insulinespuit in haar arm. Het was een spuit van haar pas overleden moeder. Mara is zelf geen diabetica en overleefde het maar nipt, omdat ze met spoed naar het ziekenhuis was gevoerd.
Het gaat niet goed met haar. Elke nacht opnieuw surft Mara urenlang op het internet, speurend naar een oplossing, snakkend naar gerechtigheid voor zichzelf en haar broers. Op het ouderlijke huis na zijn ze zowat al hun financiële reserves kwijt. ‘Ik wil een schadevergoeding’, zegt ze, trillend van emotie. ‘Krijgen we die niet, dan doe ik het opnieuw. Als ik dood ben, dan is de pijn tenminste ook weg.’
Wie met vragen zit rond zelfdoding, kan terecht op kan terecht bij de Zelfmoordlijn op het gratis nummer 1813 en op de website www.zelfmoord1813.be.
Lees de andere afleveringen uit deze reeks op: www.standaard.be/10jaarcrisis
Het bankentrauma voedt een complottheorie: Veneto zou doelbewust financieel zijn getroffen, om het onafhankelijkheidsstreven te fnuiken
Voor de spaarzame bewoners van deze streek is geld verliezen iets om je voor te schamen, zelfs als het niet je eigen schuld is