WAAROM NIEUWRECHTS GENDERSTUDIES LIEVER KWIJT WIL
‘Hongarije toont de weg en schrapt genderstudies’, tweette Dries Van Langenhove onlangs. Zo sluit Schild & Vrienden zich aan bij de kruistocht die nieuwrechts internationaal tegen genderstudies voert. Volgens hen dienen die maar één doel: zich wreken op de blanke heteroseksuele man.
‘Jullie slaapwandelen, ook in België komen de genderstudies onder vuur te liggen’: al vorig jaar waarschuwde Andrea Peto, een Hongaarse professor in de gen derstudies, haar collega’s in Gent en Brussel. ‘Toen dacht ik nog dat ze overdreef’, zegt Chia Longman, hoofd van de interuniversitaire master Gender & Diversiteit aan de UGent. ‘Pas de jongste weken ben ik gaan beseffen dat het tijd is dat we ons laten horen. Het is de eerste keer dat ik het gevoel krijg dat ik publiekelijk mijn onder zoeksdomein moet legitimeren. Het is nochtans al lang een inter nationaal erkend vakgebied, en de belangstelling voor onze expertise en onze master groeit jaar na jaar. Vier jaar geleden hadden we 70 studenten, nu 180.’
‘Verspilling van belastinggeld’, ‘brengt geen enkele nuttige vaar digheid bij’, ‘is geen wetenschap, maar een ideologie, bedoeld om studenten te indoctrineren met het idee dat alles de schuld is van de blanke heteroseksuele man’. De argumenten die Dries Van Lan genhove voor de afschaffing van de genderstudies aanhaalt, echo en die van Viktor Orban, die in au gustus voorstelde om de twee op leidingen genderstudies in Hon garije af te schaffen – een ervan wordt gedoceerd aan de Central European University (CEU) van George Soros. Geen enkele werk gever zit op een afgestudeerde in de genderstudies te wachten, zei Orban. De werkelijke reden van zijn aanval is allicht een andere: het voorstel past in zijn strijd te gen ngo’s en instituties die het conservatieve christelijke gedach tegoed in vraag durven te stellen.
Niet alleen in Hongarije wor den genderonderzoekers (en acti visten, zoals feministen en verde digers van LGBTrechten) gevi seerd door nieuwrechts. Dat gebeurt ook in LatijnsAmerika, Rusland en Turkije, en meer en meer ook in Europa, in landen met een katholieke achtergrond, zoals Polen en Italië, maar even goed in het gelaïciseerde Frank rijk (denk aan de mobilisatie te gen het homohuwelijk door Manif pour Tous).
De beschaving bedreigd
‘Het verzet van nieuwrechts neemt vele vormen aan’, zegt Da vid Paternotte van de ULB, die het fenomeen op Europese schaal be studeert en aan het hoofd staat van de Franstalige interuniversitaire master in de genderstudies. ‘Het kan gaan om bedreigingen per mail of via sociale media, of om lijsten met zogezegd foute onderzoekers. Soms gaat het om financiering die wordt teruggedraaid. In de kern komt het hierop neer: voor nieuwrechts zijn genderonderzoekers, feministen en LGBTactivisten uit op de vernietiging van mens en beschaving. Daarmee zitten ze op één lijn met de ultraconservatieve katholieken. Het idee dat genderonderzoekers geen wetenschappers zijn maar profeten van de “genderideologie”, is halfweg de jaren negentig in het Vaticaan ontstaan.’
Als bewijs voor de onwetenschappelijkheid van de richting voert Van Langenhove aan dat de ‘biologische verschillen tussen mannen en vrouwen’ er niet be studeerd worden. Het klopt dat noch in de Nederlandstalige noch in de Franstalige master geen les sen biologie op het programma staan. Het zijn dan ook menswe tenschappelijke richtingen, en geen natuurwetenschappelijke. ‘ Wij bestuderen gender – en dan bedoel ik niet alleen vrouwelijk heid, maar ook mannelijkheid – als een sociaal construct. Dat be tekent niet dat we de rol van het lichamelijke ontkennen, er ge beurt ook meer en meer onder zoek naar het samenspel van het biologische en het sociale’, zegt Longman van de UGent. ‘De focus van onze opleiding ligt op het ana lyseren van structuren die onge lijkheid in stand houden. Daarbij gaat het ook over andere vormen van diversiteit, zoals de impact van etniciteit, afkomst, klasse en seksuele identiteit.’
Eenzame clown
‘Genderstudies maken zichtbaar dat een deel van de bevolking geprivilegieerd is’, zegt Paternotte van de ULB. ‘De tegenstanders maken daarvan dat we het minder geprivilegieerde deel van de be volking willen voortrekken, ten nadele van de eerder geprivilegi eerden. Populistisch rechts doet graag alsof ze het slachtoffer zijn, in dit geval van een complot van feministen en homo’s.’
Nochtans is er geen enkele gen deronderzoeker te vinden die be toogt dat de individuele man of vrouw die zich naar de ‘klassieke’ patronen schikt, niet meer mag bestaan. Maar de notie ‘gender’ wekt de creativiteit, stelt Andrea Peto van de Central European University in Boedapest vast: ‘Met gender kun je veel kanten uit als je een zondebok zoekt, het werkt als een “symbolische lijm”. Je kunt je pijlen bijvoorbeeld richten op dat rare LGBTvolk, dat de heldere concepten van mannelijkheid en vrouwelijkheid in vraag stelt. Bo vendien hangen heel wat progres sieve hervormingen vast aan de emancipatie van vrouwen en min derheidsgroepen – discussies over het homohuwelijk, maar ook over abortus en seksuele opvoeding. En omdat er zoveel collectieve ideeën over mannen en vrouwen bestaan, kun je het genderdenken ook gebruiken om het “gezond verstand” aan te spreken, de ‘‘normale’’ mannen en vrouwen die vinden dat ze te weinig aandacht krijgen.’
Hoe breed het idee leeft dat de ‘gewone’ m/v zijn bestaansrecht zou moeten bevechten, kan niemand zeggen. Neemt de weerstand tegen het politiek correcte genderdenken toe, of is het een achterhoede die zich meer durft te roeren dan vroeger? Is Van Langenhove een figuur in de marge, of zegt hij wat wel meer mensen denken? Is Iwein Segers, die er zich onlangs over beklaagde dat ‘iedereen tegenwoordig homo is’, een eenzame clown? En wat bezielde Theo Francken– staatssecretaris voor de grootste Vlaamse partij – toen hij de ‘normale man die al die ongein niet nodig heeft’ fêteerde, naar aanleiding van een lingeriecollectie voor mannen?
Linkse elite
‘Tot nog toe is er in Vlaanderen nog geen politicus opgestaan die echt probeert om die gevoelens, het idee van de samenzwering tegen de gewone man, echt uit te buiten’, zegt Paternotte (ULB). ‘Maar wie weet was de lingerieuitspraak van Francken een manier om het water te peilen? Het gaat om meer dan de genderstudies, ook de academische vrijheid wordt hier en daar al bedreigd door nieuwrechts. Het idee dat de universitairen vol linkse elitairen zitten, leeft al langer. Kijk ook maar hoe Francken reageerde op de open brief van de rectoren. Dat was een publieke bolwassing, omdat ze uit hun kot kwamen om hun bezorgdheid over de onmenselijkheid van het beleid te uiten. Orban probeert nu ook om de verdeling van de budgetten onder onderzoekers onder zijn controle te brengen. Machthebbers horen zich niet met de productie van kennis te bemoeien, ze horen ze alleen te financieren. Zijn we zeker dat het hier zover niet komt? Een liberale intellectueel als Drieu Godefridi is ook fel gekant tegen ons werk. Als MR onderwijs in handen krijgt, maak ik me meer zorgen over de toekomst. Onze op
‘Nieuwrechts doet graag alsof zij het slachtoffer zijn van een complot van feministen en homo’s tegen de gewone man’
DAVID PATERNOTTE
Expert genderstudies ULB
leiding bestaat nog maar sinds vo rig academiejaar en is dus nog fra giel.’
Hoe genderonderzoekers met die tegenstand moeten omgaan, was voorwerp van debat op een in ternationale conferentie rond ‘Perilous knowledge’, die de ULB en de VUB begin juni in Brussel orga niseerden. ‘Mijn grootste vrees is dat collega’s de machteloosheid internaliseren, en terneergesla gen raken. Terwijl ons werk net aan belang wint’, zegt Andrea Pe to. ‘We moeten erover nadenken hoe het komt dat we op dit punt geraakt zijn, wat onze verant woordelijkheid is. Hebben we ge noeg publiek bewustzijn gecre eerd? We moeten ons onderzoek ook aan een breder publiek voor stellen, en we moeten wetenschap brengen als iets prikkelends.’
Ook Chia Longman (UGent) pleit ervoor dat genderresear chers meer zouden deelnemen aan het publieke debat. ‘Alleen zo raken we af van het idee dat het om vrouwen en holebi’s en trans personen gaat. Dat is niet zo. Het gaat om iedereen. Een samen leving verandert ten goede als er meer openheid voor diversiteit is.’
Onlangs bleek nog uit onder zoek dat scholieren – man of vrouw, homo of hetero – zich beter voelen in een school waar de stereotiepe m/vpatronen doorbroken worden. ‘Als ik dan toch een maatschappelijke meerwaarde van de genderstudies moet aanwijzen, dan is het deze. Onze studenten komen overal terecht – in belangenorganisaties, de politiek, bedrijven. Die expertise is cruciaal in discussies over de organisatie van arbeid, school, vakantie, de zorg, of bijvoorbeeld over de doorgedreven prestatiemaatschappij. Die thema’s zijn te belangrijk om aan de populisten over te laten.’
‘Machthebbers horen zich niet met de productie van kennis te bemoeien, ze horen ze alleen te financieren. Zijn we zeker dat het hier zo ver niet komt?’
DAVID PATERNOTTE
Expert genderstudies ULB