Migrantenboot zonder vlag
Vindt de Aquarius 2 geen andere vlag om onder te mogen varen, dan is er geen enkele ngoboot meer die voor de Libische kust migranten redt.
‘Dit is een onmenselijke, onverantwoordelijke en beschamende daad’, reageerde Udo Bullmann, de voorzitter van de sociaaldemocratische fractie in het Europees Parlement gisteren op de beslissing van de Panamese Maritieme Autoriteit om de registratie van het schip Aquarius 2 in te trekken. De ngo SOS Méditerrannée en de medische hulporganisatie Artsen zonder Grenzen gebruiken die boot om er bootvluchtelingen in de Middellandse Zee mee te redden.
Artsen zonder Grenzen beschuldigde de Italiaanse regering er meteen van politieke en economische druk op Panama te hebben uitgeoefend, om de vlag van de Aquarius 2 in te trekken. Hoewel de radicaalrechtse minister van Binnenlandse Zaken, Matteo Salvini, ontkende dat Italië druk op Panama zou hebben uitgevoerd, sloot ook Bullman zich bij die felle kritiek aan: ‘Salvini heeft eens te meer aangetoond hoe laag hij be reid is te gaan, door de Panamese Maritieme Autoriteit met handelssancties te bedreigen.’
Slaagt de Aquarius 2 er niet in om een andere natie te vinden waarvan het de vlag mag gebruiken, dan kan het reddingsschip niet meer varen. De Aquarius is het laatste schip gebruikt door ngo’s, dat in de centrale Middellandse Zee en voor de kust van Libië bootvluchtelingen redt.
De boot bevond zich gisteravond op zee, met 58 overlevenden aan boord. De Aquarius haalde die opvarenden aan boord, na een flinke woordenwisseling met de Libische kustwacht, dat de bootvluchtelingen in Libië aan land wilde halen. Salvini heeft felle kritiek op ngo’s die migranten naar Italië brengen, en niet naar de haven (in Libië) van waaruit zij zijn vertrokken. Ook de Oostenrijkse kanselier en tijdelijk EUvoorzitter Sebastian Kurz beschuldigde ngo’s vorige week ervan informele afspraken te maken met smokkelaars, en zo de Libische kustwacht te snel af te zijn. Hij verwees daarbij ook naar de Aquarius.
‘Gebrek aan respect voor rechtsregels’
Panama trekt de vlag van de Aquarius in, ‘wegens gebrek aan respect voor internationale rechtsregels’. Volgens de Italiaanse krant Corriere della Sera zou Panama daarmee doelen op de commandant van het schip die weigerde om de opvarenden terug te brengen naar de plek waar zij aan boord waren gegaan, met name in Libië. Om precies dezelfde reden had Gibraltar eind augustus de vlag van de Aquarius al ingetrokken, waarna de boot van naam veranderde, in ‘Aquarius 2’.
Maar volgens Jan Wouters, gespecialiseerd in internationaal recht, heeft de bemanning van het schip ethisch en ook juridisch gelijk. ‘Het internationale verdrag inzake opsporing en redding op zee, uit 1979, schrijft voor dat de kapitein van een schip overlevenden moet proberen te redden, en hen daarna ook op een veilige plek aan land moet brengen. De EU leidt de Libische kustwacht dan wel op, maar Libië is nog steeds een failed state, waar geweld en criminaliteit welig tieren. De houding van de bemanning is dus correct.’
Ook het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens stelt dat niemand mag worden teruggestuurd naar een land waar hij/zij een onmenselijke behandeling of foltering riskeert. Maar kunnen de boten, in plaats van naar een Europese haven, ook naar een andere, veilige haven behalve in Libië varen? Wouters: ‘De ontscheping moet zo snel als redelijk doenbaar gebeuren. Dat stelt de bemanning voor de vraag: betekent dat varen naar de dichtstbijzijnde haven? Of naar een haven die redelijk dichtbij én veilig is?’ Professor Wouters begrijpt dat de bemanning dan voor een haven in ZuidEuropa kiest: ‘Er bestaat weinig twijfel over dat die haven veiliger is dan een haven in het noorden van Afrika – zelfs buiten Libië.’